غرق کردن آثار تاریخی کشور برای سدسازی!

آفتاب نیوز :

طبق مقاله علمی منتشرشده از دکتر محمود حق شناس حقیقی و دکتر مهدی معتق، دو محقق ایرانی از دانشگاه لایبنیتس هانوفر و مرکز تحقیقات علوم زمین آلمان، در مجله علمی «Science Advances» در روز های اخیر، ما در دو دهه گذشته چیزی حدود 200 میلیارد متر مکعب از منابع آبی کشور را به شکل دایمی از دست داده ایم. این رقم معادل سه برابر حجم کل سد های ساخته شده در ایران است. متاسفانه استخراج بی رویه آب های زیرزمینی طی سال های اخیر به امری رایج در ایران تبدیل شده و «فرونشست خاک کشور» نیز یکی از نشانه های نابودی منابع آب زیرزمینی است. بر اساس این مطالعه، حدود 3.5 درصد از مساحت زمین ایران تحت تاثیر این مشکل است و فرونشست زمین در استان های کرمان، تهران، فارس و خراسان رضوی بالاترین نرخ ثبت شده را دارد.

در همین راستا عباس محمدی، مدیر انجمن دیدبان کوهستان و کنشگر محیط زیست، می گوید: «وقتی راجع به بحران های محیط زیستی صحبت می کنیم، چیزی مهم تر از منابع آب وجود ندارد. طبق بررسی های انجام شده، ما حداقل 200 میلیارد متر مکعب منابع آبی غیر قابل جبران کشور را از دست داده ایم و با سدسازی یا ایجاد سیل بند های بی خاصیت، رودخانه ها را از جریان طبیعی شان باز داشته ایم. به دنبال این هدررفت آبی، 56 هزار کیلومتر مربع (3.5 درصد) از خاک ایران نیز به طور کل دچار فرونشست شده است که 3 هزار کیلومتر مربع از این مساحت، بیش از 10 سانتی متر در سال فرونشست دارد.»

سدسازی، عامل اصلی خشکیدن دریاچه ارومیه

محمدی از نقش مخرب سدسازی های پی درپی و صدمات ناشی از آن در نابودی منابع آبی می گوید: «بدون تردید عامل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه نیز ساختن مداوم و پی درپی سدهاست. ده ها سد روی رودخانه هایی که به این دریاچه می ریزند، بسته شده و مسیر آبی که باید این دریاچه را تغذیه کند، مسدود کرده است. از طرفی خود فرآیند تبخیر و چاه های متعددی که در اطراف وجود دارند، کاری با زمین کرده اند که آب را می مکد و چیزی برای تقویت دریاچه باقی نمی ماند. مجموعه این عوامل منجر به خشکیدن دریاچه ارومیه شده اند.»

او ادامه می دهد: «خوشبختانه طی چند ماه گذشته بارش های خوبی داشتیم، ولی این بارندگی ها عمق بسیار کمی را نسبت به تراز طبیعی خود پوشانده اند. وقتی هم عمق آب در یک تالاب یا دریاچه کم باشد، آسیب پذیری آن در برابر تبخیر بیشتر می شود.»

هم چنین او پیش بینی می کند: «با توجه به مشاهدات سال های اخیر حدس می زنم که در شهریور یا غرب نیوز ماه آینده، باز هم دریاچه ارومیه دچار مشکل جدی شود و چیز زیادی از آن باقی نماند. گرمای شدید و سد های زیاد مانع رسیدن آب به این دریاچه می شوند. از طرف دیگر، بنا به تجربه، هروقت که بارندگی کمی افزایش می یابد، انواع کشاورزی های ناپایدار و آب بَر توسعه پیدا می کند و مطلقاً کنترلی روی مصرف آب صورت نمی گیرد.»

وزارت نیرو، مقصر اصلی در بحران عظیم آبی

این کنشگر محیط زیست در درجه نخست، وزارت نیرو و مسیولان آن را مقصر اصلی در بحران عظیم آبی ایران می داند و می گوید: «مسیولان این وزارتخانه عملاً هیچ نظارتی بر مصرف آب ندارند و کارشان فقط این است که آب را از جایی به جای دیگر منتقل کنند. وزارت نیرو با صرف ده ها میلیارد دلار در سال های گذشته و غرق کردن بسیاری از مراتع ایران، آثار تاریخی، محوطه های باارزش باستانی و آواره کردن مردم، به منظور بهبود بهره وری، اقدام به سدسازی کرده است، ولی می بینیم که فایده ای نداشته و وضعیت آبی ما روز به روز بدتر می شود.»

او اذعان می کند: «اندک بهبود وضعیت دریاچه ارومیه را صرفاً مدیون بارش های آسمانی هستیم. یعنی مسیولان و ستاد احیاء مطلقاً نقشی در این باره نداشته اند و حتی مخرب هم واقع شده اند. به طور مثال، در یکی دو سال گذشته از رودخانه زال کردستان، آب را به سمت دریاچه ارومیه انتقال داده اند تا به خیال خودشان، کسری آب این دریاچه را جبران کنند. این در حالی است که همین مسیولان با بی فکری تمام، روی رودخانه هایی که به صورت طبیعی آب را به دریاچه ارومیه هدایت می کردند، سد ساخته اند.»

فرونشست سفره آب های زیرزمینی در بخش های مختلف کشور

وقتی آب های زیرزمینی بیش از حد مجاز برداشت شوند، لایه های زمین دچار فشردگی می شوند و خاصیت ارتجاعی و آبگیری خود را از دست می دهند. به گفته محمدی، این اتفاق در بسیاری از نقاط ایران رخ داده است؛ که دشت رفسنجان یکی از این نقاط است و طبق بررسی ها، در بعضی نقاط دشت رفسنجان، آب تا 38 سانتی متر در سال فرونشست می کند؛ که این رقم در تمام دنیا بی سابقه است.

او اضافه می کند: «در دشت همدان، اصفهان، تهران، در استان نسبتاً پربارشی مثل گلستان و حتی دشت میناب به عنوان یکی از قطب های کشاورزی ایران هم این پدیده را داریم؛ که قابل جبران نیست و هرچقدر هم باران ببارد، آبخوان های این مناطق پر نخواهد شد.

تمام این صدمات ناشی از سوءمدیریت وزارت نیرو و شرکت های آب منطقه ای است. شاید بتوان آب را با سدسازی و کانال سازی جابه جا کرد، ولی باید توجه داشت این منبع به هیچ عنوان قابل تامین نیست. این ها کار های اشتباهی است که آقایان اصرار بر انجام آن دارند، بدون اینکه برای کاهش مصرف و بالابردن بازدهی تولید برنامه ای داشته باشند.»

سرزمین فروشی در دولت سیزدهم!

محمدی ضمن ارزیابی اقدامات دولت سیزدهم در زمینه حفاظت از منابع طبیعی کشور می گوید: «به زعم من دولت سیزدهم نیز همانند دُوَل پیشین و شاید کمی بیشتر از آن ها نسبت به محیط زیست بی اعتنا بود. تنها اقدام موثری که در دولت سیزدهم در راستای حفظ منابع طبیعی صورت گرفت، شاید متوقف کردن پتروشیمی میانکاله باشد.»

او ادامه می دهد: «اقدام منفی هم کم نداشتیم؛ به طور مثال، در دوره دولت سیزدهم، با توریستی کردن جزیره آشوراده در منطقه گلستان موافقت شد. این در حالی بود که ما نبود ساخت و ساز در محدوده دریای خزر طی یک دهه گذشته را جزو موفقیت های محیط زیستی قلمداد می کردیم؛ ولی متاسفانه در دولت سیزدهم این کار انجام شد.

جالب این است که نمایندگان بهشهر و کسانی که موافق توریستی کردن میانکاله یا آشوراده هستند، می گویند اینجا باید شبیه جزیره کیش بشود. کیش خودش یک پروژه شکست خورده اقتصادی و محیط زیستی است؛ به طوری که از نظر اقتصادی هیچ نفعی برای کشور ندارد و فقط یک دروازه جهت خروج ارز از ایران است. از منظر محیط زیستی نیز زباله ریزی، آلوده سازی آب و ساخت و ساز های پی درپی زمینه ساز آسیب های جبران ناپدیر هستند. با این همه، اصرار ها بر این بود که جزیره آشوراده هم کیش دوم بشود. باید توجه داشت که این منطقه نه چنین پتانسیلی دارد و نه خود کیش الگوی مناسبی است.»

نکته منفی دیگری که محمدی به آن اشاره می کند، اعطای مجوز های بی شمار برای معدن ها در دولت سیزدهم است: «در دولت سیزدهم مجوز های متعددی برای معدن کاری داده شد. کاری که در این زمینه انجام می شود، عملیات معدنی نیست، بلکه بیش از 90 درصد آن برداشت سنگ از کوه ها و شن و ماسه از رودخانه ها برای صادرات به کشور های دیگر است. این عملیات معدن کاری نیست، بلکه فروش خاک کشور است که من نام آن را سرزمین فروشی می گذارم.»