نمونه دادخواست مطالبه ضرر و زیان حقوقی

وقوع ضرر و زیان، خواه ناشی از نقض یک تعهد قراردادی باشد یا عمل زیان بار فردی دیگر، امری ناخواسته اما رایج در روابط اجتماعی و اقتصادی است. در چنین شرایطی، سیستم حقوقی ایران راهکار هایی برای احقاق حقوق افراد متضرر فراهم آورده که مهم ترین آن، طرح دعوای مطالبه ضرر و زیان از طریق تنظیم و تقدیم دادخواست حقوقی است. این دادخواست به اشخاص زیان دیده این امکان را می دهد تا با رعایت تشریفات قانونی، خسارات وارده را از عامل زیان مطالبه و استیفا نمایند. آشنایی با مراحل، مفاهیم و نمونه های این دادخواست برای هر شهروندی که قصد پیگیری حقوق خود را دارد، ضروری است.

مفاهیم بنیادی ضرر و زیان در حقوق ایران

برای ورود به بحث نمونه دادخواست مطالبه ضرر و زیان حقوقی، ابتدا لازم است تا با مفاهیم پایه ای ضرر و زیان در نظام حقوقی ایران آشنا شویم. این مفاهیم، ستون های اصلی هر دعوای مطالبه خسارت را تشکیل می دهند و فهم دقیق آن ها برای تنظیم یک دادخواست موثر حیاتی است.

ضرر و زیان چیست؟

در عرف حقوقی، ضرر و زیان به هرگونه لطمه یا کاستی اطلاق می شود که به حقوق یا منافع مشروع یک شخص وارد شده و موجب کاهش ارزش مالی، آسیب جسمی، یا رنج روحی او گردد. این لطمه می تواند ناشی از یک عمل یا ترک فعل باشد و لزوماً به صورت مادی و محسوس نیست. برای اینکه ضرر قابل مطالبه باشد، باید دارای شرایط مشخصی باشد: اولاً، مسلم باشد؛ یعنی وقوع آن قطعی و محرز بوده و صرفاً یک احتمال نباشد. ثانیاً، مستقیم باشد؛ یعنی بین عمل عامل زیان و ضرر وارده، رابطه سببیت مستقیم و بلاواسطه وجود داشته باشد. ثالثاً، جبران ناپذیر باشد؛ یعنی از قبل جبران نشده و خواهان از بابت آن خسارت، مبلغی دریافت نکرده باشد. همچنین، ضرر باید ناشی از عمل نامشروع باشد؛ یعنی عملی که از نظر قانونی ممنوع یا خلاف تعهد است.

انواع ضرر و زیان از منظر حقوقی

ضرر و زیان در حقوق ایران به دسته بندی های مختلفی تقسیم می شود که هر یک ویژگی های خاص خود را دارند و در دادخواست مطالبه ضرر و زیان، نحوه بیان و اثبات آن ها متفاوت است.

ضرر و زیان مادی

ضرر و زیان مادی، رایج ترین نوع خسارت است و شامل هرگونه کاستی در اموال، منافع و حقوق مالی شخص می شود. این نوع ضرر خود به دو دسته اصلی تقسیم می گردد:

1. اتلاف: به معنای از بین رفتن عین مال یا کاهش ارزش آن است. مانند تخریب خودرو در تصادف، سرقت اموال، یا آسیب رساندن به یک ساختمان. در این موارد، خواهان می تواند معادل ارزش مال تلف شده یا هزینه تعمیر و بازسازی را مطالبه کند.
2. تفویت منفعت: به معنای از دست رفتن فرصت های کسب سود یا بهره مندی از منافعی است که اگر عمل زیان بار صورت نمی گرفت، به دست می آمد. برای مثال، اگر راننده تاکسی در اثر تصادف نتواند برای مدتی کار کند، اجاره بهای از دست رفته در طول مدت تعمیر خودرو، مصداق تفویت منفعت است.

در هر دو حالت، باید این ضرر به طور مستقیم و مسلم ناشی از فعل خوانده باشد و با اسناد و مدارک یا از طریق جلب نظر کارشناس قابل اثبات باشد.

ضرر و زیان معنوی

ضرر و زیان معنوی، به لطماتی اشاره دارد که به حیثیت، آبرو، شهرت، عواطف، احساسات و آزادی های مشروع افراد وارد می شود. این نوع ضرر گرچه مستقیماً مالی نیست، اما قانونگذار در مواردی امکان مطالبه آن را پیش بینی کرده است. تعیین میزان این خسارت معمولاً دشوارتر از خسارت مادی است و دادگاه با در نظر گرفتن اوضاع و احوال پرونده، جایگاه اجتماعی متضرر و شدت ضرر، اقدام به تعیین آن می نماید. مثال هایی از ضرر معنوی شامل آسیب به آبروی فرد در اثر تهمت، ایجاد رعب و وحشت، یا صدمات روحی ناشی از از دست دادن عزیز است.

منافع ممکن الحصول

منافع ممکن الحصول به منافعی گفته می شود که مقتضی وجود آن ها حاصل شده باشد، اما در اثر عمل زیان بار خوانده، خواهان از کسب آن ها محروم شده است. این منافع باید عرفاً و قانوناً در حکم موجود تلقی شوند و صرفاً یک امید یا احتمال محض نباشند. ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی به این موضوع اشاره دارد که در مطالبه خسارت، زیان وارده باید بلاواسطه ناشی از عدم انجام تعهد یا تأخیر آن باشد. مثال بارز این منافع، سود حاصل از یک معامله قطعی است که در اثر نقض قرارداد از سوی طرف مقابل، خواهان از آن محروم شده است.

منشاء ضرر و زیان: قراردادی و غیرقراردادی

منشأ ضرر و زیان نقش مهمی در تعیین مبنای قانونی دادخواست مطالبه ضرر و زیان و دادگاه صالح دارد. به طور کلی، ضرر و زیان می تواند دو منشأ اصلی داشته باشد: قراردادی یا غیرقراردادی.

خسارت قراردادی

این نوع خسارت زمانی رخ می دهد که یکی از طرفین قرارداد، تعهدات خود را انجام ندهد، در انجام آن تأخیر کند، یا به طور ناقص انجام دهد و در نتیجه، به طرف دیگر ضرر و زیانی وارد شود. مبنای قانونی این نوع خسارت، اصول حاکم بر قراردادها و شروط ضمن عقد در قانون مدنی است. برای مطالبه خسارت قراردادی، وجود یک قرارداد صحیح و معتبر، نقض یا تأخیر در اجرای تعهد توسط یکی از طرفین، و ورود ضرر به طرف دیگر که مستقیم و ناشی از این نقض باشد، ضروری است. همچنین، اگر در قرارداد شرط وجه التزام (جریمه عدم انجام یا تأخیر در انجام تعهد) پیش بینی شده باشد، خواهان می تواند آن را مطالبه کند.

خسارت غیرقراردادی (مسئولیت قهری)

خسارت غیرقراردادی یا مسئولیت قهری، زمانی مطرح می شود که فردی بدون وجود هیچ گونه رابطه قراردادی، به دیگری ضرر و زیان وارد کند. این مسئولیت بر اساس قواعد عمومی حقوقی مانند قاعده اتلاف، تسبیب، لاضرر، و غصب استوار است.

• قاعده اتلاف: هرگاه کسی مال دیگری را تلف کند، ضامن آن است.
• قاعده تسبیب: هرگاه کسی سبب ورود ضرر به دیگری شود، ضامن است. مثلاً با ایجاد مانع در مسیر موجب تصادف شود.
• قاعده لاضرر: بر اساس این قاعده فقهی، در اسلام حکمی که موجب ضرر و زیان به شخص شود، وجود ندارد و از آن نهی شده است. این قاعده مبنای بسیاری از قوانین مسئولیت مدنی است.
• قاعده غصب: تصرف بر مال غیر به ناحق و عدواناً، موجب مسئولیت جبران خسارت ناشی از آن تصرف است.

در این موارد، خواهان باید اثبات کند که عمل خوانده مستقیماً موجب ضرر شده و بین عمل او و ضرر وارده، رابطه سببیت وجود دارد.

ارتباط ضرر و زیان ناشی از جرم با دعاوی حقوقی

هرچند این مقاله بر دادخواست مطالبه ضرر و زیان حقوقی تمرکز دارد، اما لازم است به ارتباط ضرر و زیان ناشی از جرم با دعاوی حقوقی نیز اشاره شود. ضرر و زیانی که ناشی از ارتکاب جرم است، ماهیت حقوقی دارد اما گاهی اوقات در دادگاه های کیفری نیز قابل مطالبه است. ماده ۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری صراحتاً بیان می دارد که شاکی می تواند ضمن دعوای کیفری، مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم را نیز مطرح کند. در این حالت، دادگاه کیفری مکلف است ضمن صدور رأی کیفری، در خصوص ضرر و زیان مدعی خصوصی نیز رأی مقتضی صادر نماید. با این حال، اگر پرونده کیفری به قرار منع تعقیب یا برائت ختم شود، زیان دیده همچنان می تواند دعوای حقوقی مطالبه خسارت خود را در دادگاه حقوقی مطرح کند، زیرا اساساً ضرر و زیان، ماهیتی حقوقی دارد و صرفاً از جهت تسهیل دادرسی، امکان طرح آن در دادگاه کیفری نیز پیش بینی شده است.

مبانی قانونی مطالبه ضرر و زیان در ایران

هر دادخواست مطالبه ضرر و زیان حقوقی باید مستند به مواد قانونی مشخصی باشد. آشنایی با این مواد قانونی به خواهان کمک می کند تا دعوای خود را به درستی اقامه کرده و از حقوق خود دفاع نماید. قوانین اصلی در این زمینه شامل قانون مدنی، قانون مسئولیت مدنی، و قانون آیین دادرسی مدنی و کیفری هستند.

قانون مدنی و مسئولیت مدنی

قانون مدنی ایران، چارچوب کلی مسئولیت ها و تعهدات افراد را تعیین می کند و بسیاری از قواعد مربوط به جبران خسارت از این قانون استخراج شده اند. قانون مسئولیت مدنی مصوب ۱۳۳۹ نیز به طور خاص به بحث مسئولیت مدنی و جبران خسارات می پردازد.

بر اساس ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی، هرکس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمه ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود خواهد بود.

همچنین، مواد مختلف قانون مدنی به قواعد اتلاف (مواد ۳۲۸ و ۳۲۹)، تسبیب (ماده ۳۳۱)، و غصب (مواد ۳۰۸ تا ۳۱۶) اشاره دارند که همگی مبنای مطالبه ضرر و زیان غیرقراردادی هستند. برای مثال، ماده ۳۲۸ قانون مدنی بیان می دارد: هر کس مال غیر را تلف کند ضامن آن است و باید مثل یا قیمت آن را بدهد اعم از اینکه از روی عمد تلف کرده باشد یا بدون عمد و اعم از اینکه عین باشد یا منفعت.

قانون آیین دادرسی مدنی

این قانون، چگونگی طرح دعوا، تشریفات رسیدگی و صدور حکم در دعاوی حقوقی از جمله دادخواست مطالبه ضرر و زیان را مشخص می کند.

• مواد ۱۹۸ و ۵۱۵: این مواد اصل کلی جبران خسارت را بیان می کنند. ماده ۱۹۸ می گوید: در صورتی که حق یا دینی برعهده کسی ثابت شود، اصل بر این است که متعهد آن را ایفا کند و در غیر این صورت، مسئول جبران خسارات ناشی از عدم ایفا یا تأخیر در آن است. ماده ۵۱۵ نیز امکان مطالبه خسارات ناشی از دادرسی را فراهم می آورد.
• ماده ۵۱۹: این ماده خسارات دادرسی را تعریف می کند و شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، و سایر هزینه هایی که به طور مستقیم برای اثبات دعوا یا دفاع لازم بوده، مانند حق الزحمه کارشناسی و هزینه تحقیقات محلی.
• ماده ۵۲۰: یکی از مهم ترین مواد در دعوای مطالبه خسارت است. طبق این ماده، در خصوص مطالبه خسارت وارده، خواهان باید این جهت را ثابت نماید که زیان وارده بلاواسطه ناشی از عدم انجام تعهد یا تأخیر آن و یا عدم تسلیم خواسته بوده است در غیر این صورت دادگاه دعوای مطالبه خسارت را رد خواهد کرد. این ماده بر لزوم اثبات رابطه سببیت مستقیم تأکید دارد.
• ماده ۵۲۲: به خسارت تأخیر تأدیه می پردازد. در دعاوی که موضوع آن دین و از نوع وجه رایج ایران باشد و با مطالبه داین و تمکن مدیون، مدیون امتناع از پرداخت نماید، در صورت تغییر فاحش قیمت سالانه از زمان سررسید تا هنگام ادای دین و پس از مطالبه طلبکار، دادگاه با رعایت تناسب تغییر شاخص سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد، خسارت تأخیر تأدیه را محاسبه و مورد حکم قرار خواهد داد.

قانون آیین دادرسی کیفری (در خصوص جنبه حقوقی)

همانطور که پیش تر اشاره شد، ضرر و زیان ناشی از جرم نیز می تواند در دادگاه کیفری مورد مطالبه قرار گیرد.

• ماده ۱۴: شاکی می تواند از حیث ضرر و زیان مادی و معنوی و منافع ممکن الحصول ناشی از جرم، با تقدیم دادخواست، مطالبه ضرر و زیان کند. این ماده به زیان دیده اجازه می دهد تا همزمان با شکایت کیفری، دعوای حقوقی خود را نیز مطرح نماید.
• ماده ۱۷: دادگاه مکلف است ضمن صدور رأی کیفری در خصوص ضرر و زیان مدعی خصوصی نیز طبق ادله و مدارک موجود رأی مقتضی صادر کند، مگر در مواردی که رسیدگی به امر حقوقی مستلزم تمحیص دلایل باشد و به نحوی که نتوان همزمان با رسیدگی کیفری به آن رسیدگی کرد که در این صورت دادگاه رسیدگی به دعوای حقوقی را به دادگاه صالح دیگر احاله می کند.

آرای وحدت رویه و دکترین حقوقی

علاوه بر قوانین مصوب، آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور و نظریات دکترین حقوقی نیز در تفسیر و تبیین مواد قانونی و رویه قضایی نقش بسزایی دارند. این آرا، به خصوص در مواردی که ابهام یا تشتت آرا وجود دارد، به ایجاد رویه واحد قضایی کمک می کنند. به عنوان مثال، رای وحدت رویه شماره ۵۸۲ هیأت عمومی دیوان عالی کشور مورخ ۲/۴/۱۳۷۲ در مورد صلاحیت دادگاه های حقوقی برای رسیدگی به ضرر و زیان ناشی از جرم که به همراه شکایت کیفری مطرح شده بود، صادر شده است. چنین آرایی می توانند مبنای مستحکمی برای دادخواست مطالبه ضرر و زیان حقوقی باشند.

راهنمای گام به گام تنظیم دادخواست مطالبه ضرر و زیان حقوقی

تنظیم نمونه دادخواست مطالبه ضرر و زیان حقوقی، فرآیندی دقیق و مستلزم رعایت نکات شکلی و ماهوی است. یک دادخواست کامل و صحیح، شانس موفقیت در دعوا را به طور چشمگیری افزایش می دهد. در ادامه، مراحل و شرایط تنظیم یک دادخواست استاندارد را بررسی می کنیم.

الزامات شکلی دادخواست

فرم دادخواست، یک فرم چاپی استاندارد است که از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا دادگستری قابل تهیه می باشد. تکمیل دقیق این فرم، از بروز مشکلات شکلی و رد شدن دادخواست جلوگیری می کند.

1. مشخصات خواهان و خوانده: باید نام، نام خانوادگی، نام پدر، شغل، محل اقامت، و شماره ملی (یا شماره ثبت برای اشخاص حقوقی) خواهان (کسی که ضرر دیده و دادخواست می دهد) و خوانده (کسی که متهم به ورود ضرر است) به طور کامل و دقیق درج شود. در صورت داشتن وکیل، مشخصات وکیل نیز باید قید گردد.
2. خواسته: خواسته دعوا باید به صورت شفاف، دقیق و صریح بیان شود. به عنوان مثال: مطالبه مبلغ ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال بابت خسارت وارده به خودرو پژو پارس مدل ۱۳۹۹ به شماره پلاک ایران ۷۷-۱۱۱الف ۱۱، به انضمام کلیه خسارات دادرسی و خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ تقدیم دادخواست تا اجرای حکم. اگر امکان تعیین دقیق مبلغ خسارت وجود ندارد، می توان درخواست جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری جهت تعیین میزان خسارت را مطرح کرد.
3. دلایل و منضمات: تمامی اسناد و مدارکی که برای اثبات دعوا ضروری هستند، باید به دادخواست پیوست شوند. این موارد شامل قراردادها، فاکتورها، رسیدها، گزارش کارشناسی، شهادت شهود (در صورت لزوم)، و کپی برابر اصل شده کارت ملی و شناسنامه خواهان است.

محتوای دادخواست (بخش شرح دعوا)

بخش شرح دادخواست، مهم ترین قسمت آن است که در آن، خواهان ماجرا را تشریح کرده و دلایل حقوقی مطالبه خود را بیان می کند. این بخش باید به صورت واضح، منطقی و مستدل نوشته شود.

1. چگونگی حادثه/عدم ایفای تعهد: شرح دقیق و تاریخ دار از نحوه وقوع حادثه یا عدم ایفای تعهد توسط خوانده. برای مثال، اگر موضوع نقض قرارداد است، تاریخ انعقاد قرارداد، تعهدات نقض شده و چگونگی نقض آن ها را باید شرح داد.
2. شرح ضرر و زیان وارده: توضیح دهید که چه نوع ضرر و زیانی (مادی، معنوی، تفویت منفعت) و به چه میزان به شما وارد شده است. در اینجا، باید رابطه سببیت بین عمل خوانده و ضرر وارده به وضوح بیان شود.
3. مستندات قانونی و حقوقی: به مواد قانونی مرتبط (مانند مواد ۵۱۵، ۵۱۹، ۵۲۰، ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی یا مواد قانون مدنی مربوط به اتلاف و تسبیب) اشاره کنید. ذکر آرای وحدت رویه یا اصول حقوقی مرتبط نیز می تواند به تقویت دعوا کمک کند.
4. درخواست ها: در این قسمت، به طور صریح درخواست های خود را تکرار کنید: مطالبه اصل ضرر و زیان، مطالبه خسارات دادرسی (هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و …)، مطالبه خسارت تأخیر تأدیه (در دعاوی مالی).

تعیین دادگاه صالح

انتخاب دادگاه صالح، گام حیاتی دیگری در فرآیند طرح دعوا است. اشتباه در این مرحله می تواند منجر به رد دادخواست شود.

• صلاحیت ذاتی: در دعاوی مطالبه ضرر و زیان حقوقی، دادگاه های عمومی حقوقی دارای صلاحیت ذاتی هستند. اگر خسارت ناشی از جرم باشد، با رعایت شرایط ماده ۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری، ممکن است در دادگاه کیفری نیز قابل طرح باشد.
• صلاحیت محلی:
  • به طور کلی، دعوا باید در دادگاهی اقامه شود که خوانده در حوزه قضایی آن اقامتگاه دارد (ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی مدنی).
  • در دعاوی ناشی از قرارداد، دادگاه محل وقوع عقد یا محل ایفای تعهد نیز صالح به رسیدگی است (ماده ۱۳ قانون آیین دادرسی مدنی).
  • در دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول (مانند خسارت به ملک)، دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول صالح است (ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی).

منضمات و مدارک لازم

برای تکمیل دادخواست مطالبه ضرر و زیان حقوقی، باید مدارک زیر را تهیه و ضمیمه نمایید:

• کپی برابر اصل شده کارت ملی و شناسنامه خواهان.
• مدارک اثبات مالکیت یا ذی نفع بودن (مانند سند مالکیت، مبایعه نامه، اجاره نامه، فاکتور خرید).
• اصل یا کپی برابر اصل شده قرارداد (در دعاوی قراردادی).
• فاکتورها، رسیدها، و هرگونه مدرک مالی که میزان ضرر را اثبات می کند.
• گزارش کارشناسی رسمی دادگستری (در صورتی که قبلاً انجام شده باشد).
• استشهادیه یا شهادتنامه شهود (در صورت لزوم و طبق فرم های قانونی).
• گزارشات نیروی انتظامی یا مراجع ذی صلاح (مانند کروکی تصادف).
• در صورت مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم، کپی برابر اصل شده کیفرخواست یا قرار مجرمیت و سایر اوراق پرونده کیفری.

هزینه های دادرسی و شیوه پرداخت

طرح هر دعوای حقوقی مستلزم پرداخت هزینه هایی است. هزینه های دادرسی شامل تعرفه های قانونی برای ثبت دادخواست، الصاق تمبر و در مراحل بعدی هزینه هایی مانند کارشناسی، ابلاغ و… می شود. این هزینه ها بر اساس خواسته دعوا (مبلغ خواسته) محاسبه می شوند.

1. نحوه محاسبه: تعرفه هزینه های دادرسی سالانه توسط قوه قضائیه اعلام می شود و به نسبت خواسته دعوا (که می تواند مالی یا غیرمالی باشد) محاسبه می گردد. در دعاوی مالی، معمولاً درصد مشخصی از مبلغ خواسته است.
2. نحوه پرداخت: پرداخت از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و به صورت الکترونیکی انجام می شود.
3. امکان مطالبه از خوانده: در صورت پیروزی خواهان در دعوا، دادگاه خوانده را مکلف به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه هایی که خواهان متحمل شده) در حق خواهان خواهد کرد. این موضوع بر اساس ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی است.

نمونه های کاربردی دادخواست مطالبه ضرر و زیان حقوقی

برای درک بهتر فرآیند تنظیم دادخواست مطالبه ضرر و زیان حقوقی، ارائه نمونه های کاربردی بسیار مفید است. در ادامه، سه نمونه متداول دادخواست با شرح کامل ساختار و محتوا آورده شده است. لازم به ذکر است که این نمونه ها صرفاً جهت آشنایی کلی بوده و هر پرونده دارای ویژگی های خاص خود است که نیازمند توجه دقیق و احتمالا مشورت با وکیل متخصص است.

نمونه ۱: دادخواست مطالبه ضرر و زیان ناشی از نقض قرارداد

این نمونه دادخواست برای حالتی است که یکی از طرفین قرارداد به تعهدات خود عمل نکرده و این امر منجر به ورود خسارت به طرف دیگر شده است.

فرم دادخواست

مشخصات	خواهان	خوانده	وکیل (در صورت وجود)
نام و نام خانوادگی	[نام خواهان]	[نام خوانده]	[نام وکیل]
نام پدر	[نام پدر خواهان]	[نام پدر خوانده]	[نام پدر وکیل]
شغل	[شغل خواهان]	[شغل خوانده]	[شغل وکیل]
محل اقامت	[آدرس کامل خواهان]	[آدرس کامل خوانده]	[آدرس کامل وکیل]
شماره ملی	[شماره ملی خواهان]	[شماره ملی خوانده]	[شماره ملی وکیل]

خواسته:

تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ [مبلغ دقیق یا درخواست جلب نظر کارشناس] ریال بابت ضرر و زیان ناشی از نقض قرارداد شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد] به انضمام کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل و هزینه کارشناسی) و خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ تقدیم دادخواست تا زمان اجرای حکم.

دلایل و منضمات دادخواست:

1. اصل قرارداد مشارکت/بیع/اجاره شماره [شماره] مورخ [تاریخ].
2. اظهارنامه ابلاغ شده به خوانده مورخ [تاریخ] (در صورت وجود).
3. گزارش کارشناسی رسمی دادگستری (در صورت وجود).
4. فاکتورها و رسیدهای مربوط به ضرر وارده (در صورت وجود).
5. کپی مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان.

شرح ماوقع:

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان/استان]
با سلام، احتراماً به استحضار می رساند:
اینجانب [نام خواهان] به موجب قرارداد [نوع قرارداد، مثلاً بیع یا مشارکت در ساخت] شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ]، با خوانده محترم آقای/خانم [نام خوانده] اقدام به [موضوع قرارداد، مثلاً خرید یک واحد آپارتمان / مشارکت در ساخت] نمودم. طبق بند [شماره بند] قرارداد مذکور، خوانده متعهد گردید [تعهد نقض شده، مثلاً واحد آپارتمان را در تاریخ [تاریخ مقرر در قرارداد] تحویل نماید / پروژه ساختمانی را ظرف مدت مشخص به اتمام برساند].
متأسفانه، علی رغم انقضای مهلت مقرر و پیگیری های مکرر اینجانب (که به موجب اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ] نیز به خوانده ابلاغ شده است)، خوانده از انجام تعهدات خود مبنی بر [ذکر مجدد تعهد نقض شده] امتناع ورزیده است. این عدم ایفای تعهد، موجب ورود ضرر و زیان مادی به اینجانب به شرح ذیل گردیده است:

1. از دست رفتن منافع ممکن الحصول: به دلیل عدم تحویل به موقع ملک/عدم تکمیل پروژه، اینجانب از [مثلاً اجاره دادن ملک / فروش ملک با قیمت بالاتر / استفاده از ملک] محروم شده ام که مبلغ آن طبق عرف یا نظریه کارشناسی [مبلغ] ریال برآورد می گردد.
2. خسارت ناشی از افزایش هزینه ها: به علت تأخیر در اجرای تعهد، اینجانب مجبور به [مثلاً پرداخت اجاره بها برای محل سکونت موقت / تحمل هزینه های اضافی بابت خرید مواد اولیه با قیمت بالاتر] شده ام که مدارک آن پیوست دادخواست است.

لذا با تقدیم این نمونه دادخواست مطالبه ضرر و زیان حقوقی، مستنداً به مواد ۱۰، ۲۱۹، ۲۲۰ و ۲۳۰ قانون مدنی و مواد ۵۱۵، ۵۱۹، ۵۲۰ و ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم به محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ [مبلغ کل ضرر] ریال بابت ضرر و زیان وارده به انضمام کلیه خسارات دادرسی و خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ تقدیم دادخواست تا زمان اجرای حکم، مورد استدعاست.

با تجدید احترام، [امضا و نام خواهان/وکیل]

نمونه ۲: دادخواست مطالبه ضرر و زیان ناشی از ورود خسارت به مال (غیرقراردادی)

این نمونه برای حالتی است که بدون وجود قرارداد، به مال شخص دیگری خسارت وارد شده است (مسئولیت قهری). مثال رایج، خسارت به خودرو در تصادف یا تخریب ملک.

فرم دادخواست

مشخصات	خواهان	خوانده	وکیل (در صورت وجود)
نام و نام خانوادگی	[نام خواهان]	[نام خوانده]	[نام وکیل]
نام پدر	[نام پدر خواهان]	[نام پدر خوانده]	[نام پدر وکیل]
شغل	[شغل خواهان]	[شغل خوانده]	[شغل وکیل]
محل اقامت	[آدرس کامل خواهان]	[آدرس کامل خوانده]	[آدرس کامل وکیل]
شماره ملی	[شماره ملی خواهان]	[شماره ملی خوانده]	[شماره ملی وکیل]

خواسته:

تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ [در صورت مشخص بودن مبلغ] ریال بابت خسارت وارده به [نوع مال، مثلاً خودرو پژو پارس مدل ۱۳۹۹ به شماره پلاک ایران ۷۷-۱۱۱الف ۱۱ / ملک مسکونی به آدرس …] که توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین خواهد شد، به انضمام کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی) و خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ تقدیم دادخواست تا زمان اجرای حکم.

دلایل و منضمات دادخواست:

1. سند مالکیت [مثلاً خودرو / ملک] به شماره [شماره سند].
2. کروکی تصادف / گزارش نیروی انتظامی / تأمین دلیل (در صورت وجود).
3. نظریه کارشناس رسمی دادگستری (در صورت اخذ قبل از دادخواست).
4. فاکتور تعمیرات (در صورت وجود).
5. کپی مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان.

شرح ماوقع:

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان/استان]
با سلام، احتراماً به استحضار می رساند:
اینجانب [نام خواهان] مالک [نوع مال، مثلاً خودرو سواری پژو پارس مدل ۱۳۹۹ به شماره پلاک ایران ۷۷-۱۱۱الف ۱۱ / ملک مسکونی به آدرس [آدرس ملک]] می باشم. در تاریخ [تاریخ حادثه]، خوانده محترم آقای/خانم [نام خوانده] در اثر [نوع حادثه، مثلاً بی احتیاطی در رانندگی / تخریب عمدی / عملیات ساختمانی غیرمجاز]، خسارت مادی به [مال مورد اشاره] اینجانب وارد نموده اند.
شرح دقیق حادثه بدین صورت است که [شرح کامل حادثه و نحوه ورود ضرر، مثلاً: در تاریخ فوق الذکر، خودروی اینجانب در پارکینگ عمومی [نام پارکینگ] متوقف بود که خوانده در حین خروج از محل پارک، با بی احتیاطی تمام، با قسمت عقب خودروی خود به درب سمت راننده خودروی اینجانب برخورد نموده و موجب آسیب جدی به آن گردید. گزارش کلانتری [شماره کلانتری] و کروکی تصادف که به پیوست تقدیم می گردد، مؤید این مطلب است.]
میزان خسارت وارده به [مال مورد اشاره]، بر اساس برآورد اولیه [مبلغ] ریال می باشد و جهت تعیین دقیق تر، نیاز به جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری است. علاوه بر خسارت مستقیم به مال، [در صورت وجود افت قیمت: خودروی اینجانب با توجه به نو بودن و مدل بالا، متحمل افت قیمت عرفی ناشی از این تصادف نیز شده است که این افت قیمت نیز می بایست توسط کارشناس تعیین گردد.]
لذا با تقدیم این نمونه دادخواست مطالبه ضرر و زیان حقوقی، مستنداً به مواد ۳۲۸ و ۳۳۱ قانون مدنی و ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی و مواد ۵۱۵ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم به محکومیت خوانده به جبران کلیه خسارات وارده (شامل خسارت مستقیم و افت قیمت)، به انضمام کلیه خسارات دادرسی و خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ تقدیم دادخواست تا زمان اجرای حکم، مورد استدعاست.

با تجدید احترام، [امضا و نام خواهان/وکیل]

نمونه ۳: دادخواست مطالبه خسارت تأخیر تأدیه

این نمونه برای حالتی است که خوانده از پرداخت دین (معمولاً وجه نقد) در سررسید مقرر امتناع کرده و خواهان علاوه بر اصل دین، خواهان مطالبه خسارت تأخیر تأدیه نیز می باشد.

فرم دادخواست

مشخصات	خواهان	خوانده	وکیل (در صورت وجود)
نام و نام خانوادگی	[نام خواهان]	[نام خوانده]	[نام وکیل]
نام پدر	[نام پدر خواهان]	[نام پدر خوانده]	[نام پدر وکیل]
شغل	[شغل خواهان]	[شغل خوانده]	[شغل وکیل]
محل اقامت	[آدرس کامل خواهان]	[آدرس کامل خوانده]	[آدرس کامل وکیل]
شماره ملی	[شماره ملی خواهان]	[شماره ملی خوانده]	[شماره ملی وکیل]

خواسته:

تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ [مبلغ اصل دین] ریال بابت [مثلاً وجه چک شماره… / طلب ناشی از قرارداد… / سفته شماره…] به انضمام خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید [تاریخ سررسید] تا زمان اجرای حکم، بر اساس شاخص بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، و همچنین کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل).

دلایل و منضمات دادخواست:

1. اصل یا کپی مصدق [سند دین، مثلاً چک / سفته / قرارداد].
2. تصویر گواهی عدم پرداخت چک (در مورد چک برگشتی).
3. اظهارنامه مطالبه دین (در صورت ارسال).
4. کپی مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان.

شرح ماوقع:

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان/استان]
با سلام، احتراماً به استحضار می رساند:
اینجانب [نام خواهان] به موجب [سند دین، مثلاً چک شماره [شماره چک] / سفته شماره [شماره سفته] / قرارداد [نوع قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد]]، مبلغ [مبلغ اصل دین] ریال از خوانده محترم آقای/خانم [نام خوانده] طلبکار می باشم. تاریخ سررسید پرداخت این دین، مورخ [تاریخ سررسید] بوده است.
علی رغم مراجعات مکرر و مطالبه اینجانب، خوانده تاکنون از پرداخت دین خود امتناع نموده است. [اگر چک است: چک مذکور در تاریخ سررسید به بانک محال علیه ارائه گردید و به دلیل عدم موجودی، گواهی عدم پرداخت صادر شده است که به پیوست تقدیم می گردد.]
با توجه به اینکه خوانده با وجود تمکن مالی و مطالبه اینجانب، از پرداخت دین خود در سررسید قانونی خودداری نموده و در این مدت، تورم و کاهش ارزش پول موجب ورود ضرر به اینجانب گردیده است، لذا مطالبه خسارت تأخیر تأدیه بر اساس شاخص بانک مرکزی، امری عادلانه و قانونی است.
لذا با تقدیم این نمونه دادخواست مطالبه ضرر و زیان حقوقی، مستنداً به مواد ۵۱۵، ۵۱۹ و ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی و مواد ۱۲۸۴ و ۱۲۸۹ قانون مدنی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم به محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ [مبلغ اصل دین] ریال بابت اصل دین به انضمام خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ [تاریخ سررسید] تا زمان اجرای حکم، و همچنین کلیه خسارات دادرسی، مورد استدعاست.

با تجدید احترام، [امضا و نام خواهان/وکیل]

نکات کلیدی و اشتباهات رایج در مطالبه ضرر و زیان

در مسیر پیگیری دادخواست مطالبه ضرر و زیان حقوقی، توجه به برخی نکات کلیدی می تواند بسیار راهگشا باشد و از بروز اشتباهات رایج جلوگیری کند. عدم رعایت این موارد، می تواند به رد دعوا یا اطاله دادرسی منجر شود.

اثبات رابطه سببیت، اساسی ترین رکن در دعوای مطالبه خسارت است. خواهان باید به وضوح نشان دهد که ضرر وارده، مستقیماً و بلاواسطه ناشی از فعل یا ترک فعل خوانده است. نبود این رابطه، حتی اگر ضرر واقع شده باشد، به رد دعوا منجر خواهد شد. به عنوان مثال، اگر فردی به دلیل تصادف متحمل خسارت مالی شود، باید اثبات کند که راننده خوانده، عامل مستقیم این تصادف بوده است.

اهمیت جمع آوری مستندات و ادله پیش از طرح دعوا، غیرقابل انکار است. هرچه مدارک اثباتی (مانند قراردادها، فاکتورها، رسیدها، گزارش های کارشناسی، شهادت شهود) کامل تر و قوی تر باشند، شانس موفقیت در دعوا بیشتر خواهد بود. در واقع، بار اثبات ضرر و رابطه سببیت آن، بر عهده خواهان است. بی توجهی به این موضوع، یکی از اشتباهات رایج است.

تعیین دقیق خواسته و مبلغ مطالبه شده نیز از نکات حیاتی است. اگر مبلغ خسارت مشخص باشد، باید به عدد و رقم دقیق ذکر شود. در غیر این صورت، حتماً باید درخواست جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری برای تعیین میزان خسارت در ستون خواسته قید گردد. اشتباه در تعیین خواسته می تواند باعث نقض رأی در مراحل بعدی یا نیاز به اصلاح دادخواست شود.

موارد رد دعوای مطالبه خسارت نیز باید مورد توجه قرار گیرند. علاوه بر عدم اثبات رابطه سببیت، عدم اهلیت خواهان یا خوانده، عدم صلاحیت دادگاه، عدم تکمیل نواقص دادخواست در مهلت مقرر، یا عدم وجود دلیل کافی، همگی می توانند به رد دعوا منجر شوند. همچنین، در برخی موارد مانند مطالبه خسارت از خسارت (مثلاً مطالبه خسارت تأخیر تأدیه از مبلغ خسارت عدم انجام تعهد)، رویه قضایی و دکترین حقوقی با آن موافق نیستند.

نقش حیاتی مشورت با وکیل متخصص در تمامی مراحل تنظیم دادخواست مطالبه ضرر و زیان حقوقی تا پیگیری پرونده، بر کسی پوشیده نیست. وکیل متخصص با دانش عمیق حقوقی و تجربه عملی، می تواند خواهان را در تمامی این پیچ و خم ها راهنمایی کند، از اشتباهات احتمالی جلوگیری نماید، و بهترین استراتژی حقوقی را برای احقاق حقوق موکل خود به کار گیرد.

نتیجه گیری

مطالبه ضرر و زیان حقوقی، فرآیندی است که نیازمند آگاهی کامل از مفاهیم، مبانی قانونی و مراحل عملیاتی آن است. همانطور که در این مقاله به تفصیل شرح داده شد، از تبیین انواع ضرر (مادی، معنوی، تفویت منفعت) و منشأ آن (قراردادی و غیرقراردادی) تا بررسی مواد قانونی مربوطه در قانون مدنی و آیین دادرسی، تمامی ابعاد این دعوا مورد توجه قرار گرفت. راهنمای گام به گام تنظیم دادخواست و ارائه نمونه های کاربردی، هدف اصلی ما برای توانمندسازی خوانندگان در این مسیر بود.

در نهایت، یادآوری این نکته ضروری است که هر پرونده حقوقی ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد و پیچیدگی های خاصی ممکن است در طول مسیر دادرسی پدیدار شود. بنابراین، گرچه دانش حقوقی عمومی می تواند چراغ راه شما باشد، اما جهت اطمینان از صحت و قدرت دفاع از حقوق خود، مشاوره با یک وکیل متخصص که با جزئیات و رویه های قضایی مربوطه آشنایی کامل دارد، نه تنها توصیه، بلکه امری ضروری است. این گام می تواند به شما کمک کند تا با اطمینان بیشتری قدم بردارید و از تضییع حقوق خود جلوگیری کنید.