در وجه در چک یعنی چه

عبارت در وجه در چک به معنای تعیین کننده دریافت کننده یا ذینفع مبلغ چک است؛ یعنی مشخص می کند چه شخص یا نهادی حق وصول وجه چک را دارد. این بخش از چک اهمیت حقوقی بالایی دارد و تعیین کننده اصلی مالکیت و نحوه انتقال آن است. با توجه به تغییرات قانون جدید چک، به ویژه با معرفی سامانه صیاد، درک دقیق این اصطلاح برای هر شخصی که با چک سروکار دارد، ضروری است.

چک به عنوان یکی از رایج ترین و مهم ترین اسناد تجاری در مبادلات مالی و اقتصادی کشورمان شناخته می شود. از معاملات خرد روزمره گرفته تا تسویه حساب های کلان تجاری، چک نقش محوری ایفا می کند. همین گستردگی استفاده، ضرورت آشنایی با جزئیات و اصطلاحات حقوقی مربوط به آن را دوچندان می سازد. در میان انبوه اصطلاحات بانکی و حقوقی مرتبط با چک، مفهوم در وجه شاید یکی از پایه ای ترین و در عین حال، پرابهام ترین بخش ها برای بسیاری از افراد باشد. این اصطلاح ساده، در واقع سنگ بنای تعیین مالکیت و نحوه انتقال وجه چک است و فهم آن، کلید جلوگیری از بسیاری از مشکلات حقوقی و مالی احتمالی محسوب می شود.

تحولات اخیر در قوانین چک، به ویژه با هدف افزایش شفافیت و کاهش آمار چک های برگشتی، تغییرات اساسی در نحوه صدور، انتقال و وصول چک ها ایجاد کرده است. سامانه صیاد (صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک) و ممنوعیت صدور چک در وجه حامل برای دسته چک های جدید، از جمله مهم ترین این تغییرات هستند که مستقیماً بر مفهوم در وجه تأثیر گذاشته اند. بنابراین، صرف نظر از اینکه یک فرد عادی هستید که برای اولین بار قصد استفاده از چک را دارد، یا یک فعال اقتصادی که روزانه با این اسناد سروکار پیدا می کند، یا حتی دانشجویی علاقه مند به مباحث حقوقی و مالی، درک عمیق در وجه در چک یعنی چه و آگاهی از تفاوت های انواع آن بر اساس قوانین جدید، برای معاملات امن و آگاهانه ضروری است.

در وجه در چک یعنی چه؟ (تعریف بنیادی)

اصطلاح در وجه (Payable to / In favor of) در چک، به بخشی اشاره دارد که تعیین کننده شخص حقیقی یا حقوقی است که حق دریافت مبلغ مندرج در چک را دارد. به زبان ساده، این قسمت مشخص می کند که پول چک قرار است به چه کسی پرداخت شود. این عبارت معمولاً در قسمت بالای برگ چک، در کنار مبلغ و تاریخ، قرار می گیرد و صادرکننده چک باید نام گیرنده را به دقت در این بخش قید کند.

اهمیت حقوقی تعیین ذینفع در این بخش از چک، بسیار زیاد است. زیرا:

• تعیین مالکیت: نامی که در این بخش درج می شود، نشان دهنده مالک اولیه و قانونی وجه چک است.
• امکان وصول: تنها شخصی که نامش به عنوان در وجه ذکر شده، یا نماینده قانونی او (در چک های غیرحامل)، می تواند برای وصول وجه به بانک مراجعه کند.
• مسئولیت حقوقی: در صورت بروز هرگونه مشکل مانند برگشت خوردن چک یا سوءاستفاده، مسئولیت ها و حقوق طرفین بر اساس نام مندرج در این بخش مشخص می شود.

در واقع، این کلمات نقش تعیین کننده در سرنوشت حقوقی یک برگ چک را بازی می کنند و از این رو، دقت در تکمیل این قسمت، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

انواع در وجه در چک و تفاوت های اساسی آن ها

بسته به نحوه تکمیل بخش در وجه در یک برگ چک، دو نوع اصلی چک با ویژگی های حقوقی متفاوت پدید می آیند: چک در وجه حامل و چک در وجه شخص معین. آشنایی با تفاوت های این دو نوع، به ویژه در سایه قوانین جدید، حیاتی است.

چک در وجه حامل (چک های قدیمی)

چک در وجه حامل، چکی است که در قسمت در وجه آن، به جای نام شخص یا شرکت خاصی، عبارت حامل یا در وجه حامل قید شده است. این بدان معناست که هر کسی که چک را در دست داشته باشد، می تواند برای وصول وجه آن به بانک مراجعه کند. مالکیت این چک ها صرفاً با تصرف منتقل می شود و نیاز به هیچ گونه تشریفات اضافی برای انتقال ندارد.

پیش از تصویب قانون جدید چک، صدور چک در وجه حامل بسیار رایج بود و دلایل متعددی برای استفاده از آن وجود داشت:

1. تسهیل سرعت در معاملات: انتقال مالکیت چک صرفاً با جابجایی فیزیکی آن انجام می شد، که سرعت معاملات را به شدت افزایش می داد.
2. محرمانگی: نیازی به افشای هویت گیرنده نهایی نبود.
3. سهولت در انتقال: دارنده می توانست بدون نیاز به ظهرنویسی یا ثبت در سامانه ای، چک را به شخص دیگری منتقل کند.

با وجود مزایای ذکر شده در گذشته، چک های در وجه حامل دارای معایب عمده و ریسک های بالایی بودند که به مرور زمان مشکلات زیادی را ایجاد کردند:

• ریسک بالا: در صورت سرقت، مفقودی یا سوءاستفاده، اثبات مالکیت و پیگیری حقوقی برای صادرکننده یا دارنده اصلی بسیار دشوار بود، زیرا بانک موظف به پرداخت وجه به هر کسی بود که چک را در اختیار داشت.
• عدم شفافیت: عدم وجود سابقه مشخص از زنجیره انتقال چک، باعث افزایش مشکلات در پیگیری های قضایی و همچنین پتانسیل بالای سوءاستفاده های مالی و پولشویی می شد.
• دشواری در پیگیری قضایی: در صورت برگشت خوردن چک، تنها آخرین دارنده (کسی که چک را به بانک ارائه کرده بود) می توانست اقدام قانونی کند، که این امر فرایند مطالبه وجه را پیچیده تر می ساخت.

چک در وجه شخص معین (چک عادی یا به نام)

چک در وجه شخص معین (که به آن چک عادی یا چک به نام نیز گفته می شود)، چکی است که در قسمت در وجه آن، نام کامل یک شخص حقیقی (مانند آقای احمدی) یا یک شخص حقوقی (مانند شرکت توسعه پایدار) به عنوان گیرنده وجه قید شده است. در این نوع چک، تنها فرد یا نهادی که نامش به عنوان ذینفع درج شده، حق دریافت وجه چک را دارد.

در چک های غیرصیادی و قدیمی، انتقال چک در وجه شخص معین نیازمند عملی به نام ظهرنویسی بود. ظهرنویسی به معنای امضاء و درج نام گیرنده جدید در پشت (ظهر) چک بود که به این ترتیب، مالکیت چک از یک شخص به شخص دیگر منتقل می شد. هر انتقال دهنده نیز با ظهرنویسی، مسئولیت پرداخت چک را در صورت عدم وصول بر عهده می گرفت.

مزایای اصلی چک در وجه شخص معین شامل موارد زیر است:

• امنیت بالا: با مشخص بودن ذینفع، خطر سرقت یا مفقودی به مراتب کمتر است، زیرا حتی در صورت گم شدن، شخص دیگری نمی تواند به سادگی آن را نقد کند.
• شفافیت: هرگونه انتقال یا وصول چک، دارای سابقه مشخصی است که پیگیری های حقوقی را تسهیل می کند.
• قابلیت پیگیری حقوقی و قضایی: در صورت برگشت خوردن چک، ذینفع مشخص می تواند به راحتی اقدام به مطالبه وجه کند.

تحولات قانونی جدید: ممنوعیت صدور چک در وجه حامل در سامانه صیاد

قانون جدید چک که از سال ۱۳۹۹ اجرایی شد، با هدف ایجاد تحولی بنیادین در نظام مبادلات چک در کشور، تدوین گردید. اهداف اصلی این قانون شامل موارد زیر است:

1. افزایش شفافیت معاملات: با ثبت تمام اطلاعات مربوط به چک در یک سامانه متمرکز، ردیابی و نظارت بر جریان مالی بهبود می یابد.
2. کاهش آمار چک های برگشتی: با اعتبار سنجی صادرکننده و ثبت آنلاین، امکان صدور چک بدون پشتوانه کاهش می یابد.
3. مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم: شفافیت در تراکنش ها، امکان شناسایی فعالیت های غیرقانونی را افزایش می دهد.

یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین بندهای این قانون جدید، ممنوعیت صریح صدور چک در وجه حامل برای دسته چک های جدید (معروف به چک های صیادی) است. این بدان معناست که از تاریخ لازم الاجرا شدن قانون (۲۰ دی ماه ۱۳۹۹)، صادرکنندگان دسته چک های صیادی دیگر نمی توانند در قسمت در وجه عبارت حامل را بنویسند. هرگونه چک صیادی که در آن عبارت حامل قید شده باشد، فاقد اعتبار است و بانک ها از پرداخت آن خودداری خواهند کرد.

الزام ثبت اطلاعات گیرنده در سامانه صیاد

بر اساس قانون جدید و سامانه صیاد، صادرکننده چک ملزم است مشخصات کامل گیرنده را در سامانه صیاد به دقت ثبت کند. فرایند به این صورت است که:

1. صدور فیزیکی چک: صادرکننده اطلاعات تاریخ، مبلغ و نام گیرنده را روی برگه چک می نویسد.
2. ثبت در سامانه صیاد: صادرکننده با استفاده از اپلیکیشن های بانکی یا اینترنت بانک، وارد سامانه صیاد شده و اطلاعات چک (شماره سریال، مبلغ، تاریخ و مشخصات کامل گیرنده) را ثبت می کند.
3. تأیید توسط گیرنده: گیرنده چک نیز باید وارد سامانه صیاد شده و اطلاعات ثبت شده را بررسی و تأیید کند. تا زمانی که گیرنده چک را تأیید نکند، چک در سیستم بانکی معتبر شناخته نمی شود.

این فرایند ثبت و تأیید، شفافیت کامل را در انتقال چک ها تضمین می کند و هر برگ چک صیادی از زمان صدور تا وصول، دارای یک سابقه دیجیتال و غیرقابل انکار است.

عدم اعتبار ظهرنویسی برای انتقال چک های صیادی

یکی دیگر از تغییرات کلیدی در قانون جدید چک این است که ظهرنویسی برای انتقال چک های صیادی فاقد اعتبار است. به عبارت دیگر، بر خلاف چک های قدیمی که با امضای پشت چک (ظهرنویسی) قابل انتقال به شخص دیگر بودند، چک های صیادی تنها از طریق سامانه صیاد و به صورت الکترونیکی قابل انتقال هستند. مراحل انتقال چک صیادی به این صورت است:

1. درخواست انتقال توسط دارنده: دارنده فعلی چک (که نامش در سامانه ثبت شده) باید در سامانه صیاد، درخواست انتقال چک را ثبت و مشخصات گیرنده جدید را وارد کند.
2. تأیید توسط انتقال دهنده: دارنده فعلی باید انتقال را تأیید کند.
3. تأیید توسط گیرنده جدید: گیرنده جدید نیز باید پس از بررسی اطلاعات، انتقال را در سامانه صیاد تأیید کند.

این تغییر، امنیت و شفافیت در چرخه انتقال چک را به شدت افزایش داده و از هرگونه سوءاستفاده احتمالی جلوگیری می کند.

بر اساس قانون جدید چک و سامانه صیاد، صدور چک در وجه حامل برای دسته چک های جدید ممنوع است و انتقال چک های صیادی تنها از طریق ثبت الکترونیکی در سامانه و با تأیید هر دو طرف انجام می شود؛ ظهرنویسی فیزیکی دیگر برای انتقال چک های صیادی معتبر نیست.

وضعیت چک های قدیمی در وجه حامل (غیر صیادی)

با وجود تغییرات گسترده در قانون جدید چک و ممنوعیت صدور چک در وجه حامل برای دسته چک های صیادی، این سؤال مطرح می شود که سرنوشت چک هایی که پیش از لازم الاجرا شدن این قانون صادر شده اند، چگونه خواهد بود.

قانون جدید تنها بر دسته چک های جدید (صیادی) که پس از تاریخ ۲۰ دی ماه ۱۳۹۹ صادر شده اند، اعمال می شود. بنابراین، چک هایی که از دسته چک های قدیمی (قبل از این تاریخ) صادر شده اند و در وجه حامل هستند، همچنان معتبر و قابل وصول محسوب می شوند. این چک ها با همان قوانین و مقررات گذشته، یعنی با صرف تحویل فیزیکی به دارنده، قابل انتقال و وصول هستند.

با این حال، با توجه به ریسک های ذاتی چک های در وجه حامل (مانند خطر سرقت یا مفقودی) و همچنین کاهش اعتبار عمومی آن ها در بازار، توصیه ها و هشدارهای مهمی در خصوص استفاده از این چک ها وجود دارد:

• عدم نگهداری طولانی مدت: توصیه می شود این چک ها را برای مدت طولانی نگهداری نکنید و در اسرع وقت برای وصول یا واگذاری اقدام کنید.
• احتیاط بیشتر در معاملات: در هنگام دریافت یا واگذاری چک در وجه حامل قدیمی، نهایت احتیاط را به کار بگیرید و از اعتبار صادرکننده اطمینان حاصل کنید.
• امکان برگشت خوردن: حتی با اعتبار این چک ها، امکان برگشت خوردن آن ها به دلیل کسری موجودی یا دستور توقف پرداخت (در صورت مفقودی/سرقت) وجود دارد.

به طور خلاصه، در حالی که چک های در وجه حامل قدیمی همچنان از نظر قانونی معتبرند، به دلیل افزایش ریسک ها و پیچیدگی های مربوط به آن ها، استفاده از آن ها کمتر توصیه می شود و باید با آگاهی و احتیاط بیشتری انجام گیرد.

چگونگی نقد کردن انواع چک در شرایط فعلی

با توجه به تفاوت در نوع چک (صیادی یا قدیمی) و همچنین نوع در وجه آن (شخص معین یا حامل)، فرایند نقد کردن آن ها نیز متفاوت است. درک این تفاوت ها برای دارنده چک ضروری است.

نقد کردن چک در وجه شخص معین (صیادی)

برای نقد کردن یک چک صیادی که در وجه شخص معین (شما) صادر شده است، مراحل زیر باید طی شود:

1. تأیید چک در سامانه صیاد: قبل از هر چیز، باید از طریق اپلیکیشن های موبایل بانک یا اینترنت بانک، وارد سامانه صیاد شده و صحت اطلاعات چک صادر شده به نام خود را تأیید کنید. تا زمانی که این تأیید انجام نشود، چک در بانک قابل وصول نیست.
2. مراجعه ذینفع به بانک: پس از تأیید در سامانه، شما (به عنوان ذینفع که نامتان در سامانه ثبت شده است) باید به شعبه بانک صادرکننده چک یا هر شعبه دیگری از همان بانک مراجعه کنید.
3. مدارک لازم برای نقد کردن:
   • اصل برگ چک صیادی.
   • کارت ملی یا شناسنامه معتبر (برای احراز هویت).
   • گاهی اوقات، برای مبالغ بالا، ممکن است بانک درخواست مدارک تکمیلی یا تکمیل فرم های خاص را داشته باشد.

   شایان ذکر است که اگر چک صیادی را به شخص دیگری منتقل کرده باشید، آن شخص نیز باید ابتدا انتقال را در سامانه صیاد تأیید کند و سپس با مشخصات خود به بانک مراجعه کند.

نقد کردن چک در وجه حامل (قدیمی)

چک های در وجه حامل که قبل از تاریخ ۲۰ دی ماه ۱۳۹۹ صادر شده اند (از دسته چک های قدیمی)، همچنان با قوانین گذشته قابل وصول هستند. فرایند نقد کردن آن ها به شرح زیر است:

1. مراجعه هر دارنده چک به بانک: هر شخصی که چک در وجه حامل را در اختیار دارد و به معنای قانونی آن را تصرف کرده باشد، می تواند برای وصول وجه به بانک صادرکننده یا هر شعبه دیگری از همان بانک مراجعه کند.
2. امکان پشت نویسی برای ضمانت (نه انتقال مالکیت): در این نوع چک ها، پشت نویسی صرفاً برای ضمانت پرداخت توسط پشت نویس (نه برای انتقال مالکیت) قابل انجام است. یعنی اگر کسی پشت چک را امضا کند، در صورت برگشت خوردن چک، مسئولیت پرداخت وجه آن را بر عهده می گیرد.
3. مدارک لازم:
   • اصل برگ چک در وجه حامل.
   • کارت ملی یا شناسنامه معتبر (برای احراز هویت دارنده).
   • در برخی موارد، بانک ممکن است برای اطمینان بیشتر، از دارنده بخواهد تا در پشت چک امضا کند یا اثر انگشت بزند.

نکته مهم: به دلیل ریسک های بالای چک های در وجه حامل قدیمی، بانک ها در مورد پرداخت آن ها دقت و سخت گیری بیشتری دارند، خصوصاً اگر مبلغ چک بالا باشد.

ریسک ها و راهکارهای قانونی مرتبط با در وجه در چک

هر نوع چک، بسته به نحوه تکمیل بخش در وجه آن، با ریسک های متفاوتی روبرو است. آشنایی با این ریسک ها و راهکارهای قانونی مقابله با آن ها، برای هر صادرکننده و دارنده چک ضروری است.

مفقودی یا سرقت چک

مفقود شدن یا سرقت یک برگ چک، می تواند برای صادرکننده و دارنده آن مشکلات جدی ایجاد کند. نوع در وجه چک، تأثیر زیادی بر فرایند و پیچیدگی های حقوقی پیگیری خواهد داشت.

نحوه اعلام مفقودی و درخواست کتبی توقف پرداخت به بانک:
در صورت مفقودی یا سرقت هر نوع چک، اولین و مهم ترین اقدام، اعلام فوری آن به بانک صادرکننده است. این اعلام باید به صورت کتبی و همراه با شرح ماجرا باشد. بانک پس از دریافت درخواست، موقتاً پرداخت وجه چک را متوقف می کند.

• برای چک های صیادی (در وجه شخص معین):
  • صادرکننده یا ذینفع چک می تواند با مراجعه به بانک و ارائه مدارک شناسایی و شرح ماوقع، درخواست توقف پرداخت را ثبت کند.
  • با توجه به اینکه مشخصات گیرنده در سامانه صیاد ثبت شده است، اثبات مالکیت برای ذینفع (در صورت سرقت از او) ساده تر است.
  • فرایند حقوقی: پس از اعلام مفقودی، ذینفع یا صادرکننده باید ظرف مدت یک هفته (یا زمان تعیین شده توسط بانک) به مرجع قضایی (دادگاه یا دادسرا) مراجعه و دستور قضایی مبنی بر توقف دائم پرداخت را دریافت و به بانک ارائه دهد. در غیر این صورت، بانک پس از انقضای مهلت موقت، ممکن است وجه چک را به دارنده آن پرداخت کند.
• برای چک های در وجه حامل (قدیمی):
  • فرایند توقف پرداخت مشابه چک های صیادی است، اما اثبات مالکیت برای چک در وجه حامل بسیار دشوارتر است.
  • از آنجا که دارنده به معنای مالک است، در صورت سرقت یا گم شدن، شخص سارق یا یابنده می تواند با ارائه چک به بانک، وجه آن را دریافت کند، مگر اینکه دستور توقف پرداخت به موقع و مؤثر به بانک رسیده باشد.
  • صادرکننده یا دارنده اصلی باید برای اثبات حقانیت خود، به مراجع قضایی مراجعه کرده و ادله قوی مبنی بر مفقودی/سرقت و مالکیت خود ارائه دهد. این فرایند ممکن است زمان بر و پیچیده باشد.

چک برگشتی

وقوع چک برگشتی (بلامحل) به دلایل مختلفی نظیر عدم موجودی کافی در حساب صادرکننده، کسر موجودی، مسدودی حساب، دستور عدم پرداخت و … رخ می دهد. فرایند پیگیری و مطالبه وجه چک برگشتی نیز بسته به نوع در وجه آن، تفاوت هایی دارد.

• چک های صیادی (در وجه شخص معین):
  • در صورت برگشت خوردن یک چک صیادی، دارنده می تواند گواهی عدم پرداخت را از بانک دریافت کند.
  • با توجه به ثبت اطلاعات صادرکننده و ذینفع در سامانه صیاد، فرایند پیگیری قضایی و مطالبه وجه از طریق مراجع قانونی (اجرای احکام، دادگاه) به مراتب ساده تر و سریع تر است.
  • قانون جدید چک، امکانات اجرایی قوی تری برای وصول چک های برگشتی صیادی فراهم کرده است، از جمله امکان مسدودی حساب های صادرکننده و دسترسی به اطلاعات مالی او.
• چک های در وجه حامل (قدیمی):
  • در این نوع چک ها، تنها آخرین دارنده (کسی که چک را به بانک ارائه کرده و گواهی عدم پرداخت را دریافت کرده) می تواند برای مطالبه وجه اقدام قانونی کند.
  • پیگیری حقوقی ممکن است پیچیده تر باشد، زیرا باید زنجیره انتقال چک و مسئولیت های ظهرنویسان (در صورت وجود) بررسی شود.
  • اثبات مالکیت برای دارنده در صورت عدم وجود سابقه شفاف، دشواری هایی ایجاد می کند.

به طور کلی، با توجه به قوانین جدید، چک های صیادی امنیت و شفافیت بیشتری را برای طرفین معامله فراهم کرده اند و ریسک های ناشی از مفقودی، سرقت یا برگشت خوردن را به طور قابل توجهی کاهش داده اند.

اصطلاحات کلیدی مرتبط با چک

علاوه بر مفهوم در وجه، در دنیای چک اصطلاحات دیگری نیز وجود دارد که درک آن ها برای هر کاربری ضروری است. برخی از این اصطلاحات مستقیماً با بخش در وجه در ارتباط هستند:

در وجه خودم در چک یعنی چه؟

وقتی صادرکننده چک در قسمت در وجه عبارت در وجه خودم یا به حواله کرد خودم را می نویسد، به این معناست که خود صادرکننده، ذینفع اولیه چک است. این کار معمولاً زمانی انجام می شود که شخص می خواهد مبلغی را از حساب خود برداشت کند اما به دلیل همراه نداشتن کارت عابربانک یا نیاز به مبلغ بالا، از چک برای این منظور استفاده می کند. همچنین ممکن است صادرکننده قصد داشته باشد بعداً چک را با ظهرنویسی به شخص دیگری منتقل کند. در واقع، خود صادرکننده، اولین دارنده و مالک چک می شود.

فرق در وجه با به حواله کرد چیست؟

عبارت به حواله کرد در کنار در وجه در چک، قابلیت انتقال چک را مشخص می کند.

• چک در وجه خالی (بدون حواله کرد): به این معناست که چک فقط به نام شخص معین صادر شده و صرفاً همان شخص می تواند آن را وصول کند. در گذشته، این نوع چک ها حتی با ظهرنویسی هم قابل انتقال به دیگری نبودند (مگر با حذف عبارت به حواله کرد).
• چک در وجه [نام شخص] به حواله کرد: این حالت نشان می دهد که علاوه بر شخص معین، او حق انتقال چک به دیگری را نیز دارد. به عبارت دیگر، شخص معین می تواند با ظهرنویسی، چک را به فرد دیگری واگذار کند. در گذشته، تقریباً تمام چک ها به صورت پیش فرض به حواله کرد بودند و حق انتقال داشتند.

نکته مهم در قوانین جدید: با توجه به ممنوعیت ظهرنویسی برای انتقال چک های صیادی و لزوم ثبت انتقال در سامانه صیاد، عبارت به حواله کرد در چک های صیادی دیگر اهمیت گذشته را برای انتقال مالکیت ندارد. انتقال تنها از طریق سامانه صیاد صورت می گیرد و درج یا عدم درج به حواله کرد در چک های صیادی تأثیری بر قابلیت انتقال سیستمی آن نخواهد داشت.

ظهرنویسی (Endorsement)

ظهرنویسی به معنای امضاء و درج مشخصات در پشت (ظهر) یک برگ چک (و سایر اسناد تجاری) است.

• هدف در چک های قدیمی (غیر صیادی):
  • انتقال مالکیت: اصلی ترین کاربرد ظهرنویسی، انتقال مالکیت چک از یک شخص به شخص دیگر بود. با هر ظهرنویسی، مالکیت چک به فرد جدید منتقل می شد.
  • ضمانت: ظهرنویس، در واقع پرداخت وجه چک را تضمین می کرد. یعنی اگر صادرکننده چک را برگشت می زد، دارنده می توانست از ظهرنویسان نیز مطالبه وجه کند.
• وضعیت در چک های صیادی:
  • همان طور که پیشتر ذکر شد، ظهرنویسی فیزیکی در پشت چک های صیادی برای انتقال مالکیت، فاقد اعتبار است. انتقال چک های صیادی فقط از طریق سامانه صیاد و ثبت الکترونیکی امکان پذیر است.
  • اما ظهرنویسی برای ضمانت (ضمانت از صادرکننده یا ظهرنویسان قبلی) همچنان می تواند معتبر باشد. به این معنا که اگر شخصی پشت چک صیادی را امضا کند و در کنار امضا قید کند که اینجانب ضامن پرداخت این چک هستم، مسئولیت ضمانت پرداخت را بر عهده می گیرد.

واخواست

واخواست (Protest) عملی حقوقی است که در گذشته برای اعتراض رسمی به عدم پرداخت یک سند تجاری (مانند چک یا سفته) انجام می شد. این عمل به منظور حفظ حقوق دارنده سند و ایجاد امکان پیگیری قانونی از صادرکننده و ظهرنویسان صورت می گرفت.

• کاربرد در چک های قدیمی: در گذشته، در صورت برگشت خوردن چک، دارنده باید ظرف مهلت قانونی (معمولاً ۱۵ روز از تاریخ سررسید) برای واخواست اقدام می کرد تا بتواند از مسئولیت ظهرنویسان استفاده کند. واخواست معمولاً توسط دفاتر اسناد رسمی انجام می شد.
• وضعیت در قوانین جدید چک: با تغییرات قانون جدید، دیگر نیازی به واخواست رسمی برای چک های برگشتی وجود ندارد. گواهی عدم پرداخت که توسط بانک صادر می شود، به خودی خود کافی است تا دارنده چک بتواند اقدامات قانونی لازم را برای مطالبه وجه از صادرکننده (و ظهرنویسان در چک های قدیمی) انجام دهد. این تغییر، فرایند پیگیری چک های برگشتی را برای دارنده ساده تر کرده است.

نتیجه گیری

درک عمیق مفهوم در وجه در چک، اساس یک معامله مالی ایمن و شفاف است. با توجه به تحولات بنیادین در قانون جدید چک و معرفی سامانه صیاد، آگاهی از تفاوت های میان چک در وجه حامل و در وجه شخص معین دیگر صرفاً یک دانش حقوقی نیست، بلکه یک ضرورت عملی برای هر فرد و کسب وکاری است که با اسناد بانکی سروکار دارد.

ممنوعیت صدور چک در وجه حامل برای دسته چک های صیادی و الزام ثبت اطلاعات گیرنده و نقل و انتقال چک ها در سامانه، گام های بزرگی در جهت افزایش شفافیت، کاهش ریسک ها و مبارزه با سوءاستفاده های مالی است. این تغییرات، در حالی که امنیت بیشتری را برای معاملات فراهم می کنند، نیازمند آگاهی و دقت بیشتری از سوی صادرکنندگان و دارندگان چک هستند.

استفاده صحیح و آگاهانه از سامانه صیاد، ثبت دقیق اطلاعات، و تأیید به موقع چک ها، تضمین کننده انجام معاملات امن و بدون دغدغه خواهد بود. در صورت هرگونه ابهام یا مواجهه با مسائل پیچیده حقوقی مرتبط با چک، همواره توصیه می شود که از مشاوره تخصصی حقوقی بهره مند شوید تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کرده و بهترین تصمیمات را اتخاذ نمایید.