آیا مالیات بر مهریه تصویب شد

خیر، مالیات بر مهریه به صورت قانونی و نهایی تصویب و اجرایی نشده است؛ اما طرح آن در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی بوده و جزئیاتی از پیش نویس آن مطرح شده است. این موضوع به دلیل مسائل و چالش های حقوقی و اجتماعی پیرامون مهریه، به یکی از مباحث داغ و مورد توجه در جامعه تبدیل شده است.

مهریه، به عنوان یک حق مالی مهم و شرعی برای زنان در ایران، همواره در کانون توجهات بوده است. در سال های اخیر، با افزایش آمار دعاوی مهریه و چالش های ناشی از آن، از جمله زندانی شدن مردان و طولانی شدن فرآیندهای قضایی، بحث وضع مالیات بر مهریه به منظور ایجاد تعادل و کاهش مشکلات، مطرح شده است. بسیاری از زوجین در آستانه ازدواج، افراد متأهل، و حتی مشاوران حقوقی و وکلا، به دنبال آگاهی از آخرین وضعیت قانونی این موضوع هستند تا بتوانند تصمیمات آگاهانه تری اتخاذ کنند. در این مقاله به بررسی جامع و دقیق طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه، جزئیات آن، نحوه محاسبه، زمان پرداخت و مسئولیت آن، و همچنین مزایا و انتقادات وارد بر این طرح خواهیم پرداخت تا ابهامات موجود در این زمینه را شفاف سازی کنیم.

وضعیت کنونی: آیا قانون مالیات بر مهریه به تصویب نهایی رسیده است؟

پرسش اصلی بسیاری از شهروندان این است که آیا قانون مالیات بر مهریه در ایران به تصویب نهایی رسیده و اجرایی شده است؟ پاسخ صریح به این سوال این است که خیر، تا زمان نگارش این مقاله، هیچ قانون قطعی و اجرایی مبنی بر اخذ مالیات مستقیم از اصل مهریه به تصویب نرسیده است. آنچه در حال حاضر در محافل حقوقی و اجتماعی مطرح می شود، مربوط به «طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه» است که در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی قرار دارد.

باید توجه داشت که تفاوت اساسی میان طرح و قانون اجرایی وجود دارد. طرح، یک پیشنهاد قانونی است که برای تبدیل شدن به قانون نیاز به طی کردن مراحل مختلفی از جمله تصویب در کمیسیون های مربوطه، صحن علنی مجلس، تأیید شورای نگهبان و ابلاغ از سوی رئیس جمهور دارد. تا زمانی که این مراحل به طور کامل طی نشود، طرح پیشنهادی فاقد وجاهت قانونی برای اجرا خواهد بود. برخی اظهارنظرها و اخبار ممکن است به گونه ای باشد که اینگونه برداشت شود قانون مالیات بر مهریه اجرایی شده است، اما تأکید می شود که برای اطمینان از صحت اینگونه اخبار، باید به منابع رسمی و معتبر نظیر وب سایت مجلس شورای اسلامی یا روزنامه رسمی کشور مراجعه کرد. بنابراین، در حال حاضر، اصل مهریه به عنوان یک حق مالی که به موجب عقد نکاح برای زن ایجاد می شود، به خودی خود مشمول مالیات مستقیم نیست. تنها در صورتی که سکه های مهریه مورد معامله قرار گیرند یا سایر اقلام مهریه (مانند ملک یا خودرو) به فروش برسند، ممکن است مشمول قوانین مالیاتی مربوط به آن معاملات (مانند مالیات بر درآمد اتفاقی یا مالیات نقل و انتقال) شوند که این مسئله، با مالیات بر خودِ مهریه در زمان ثبت عقد متفاوت است.

طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه چیست و چرا مطرح شده است؟

مهریه از دیدگاه حقوقی، مالی است که در زمان عقد نکاح، بر اساس توافق زوجین، به مالکیت زن در می آید و زن می تواند هرگونه تصرفی در آن انجام دهد. مهریه می تواند شامل سکه، وجه نقد، ملک، یا هر مال باارزش دیگری باشد. طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه که در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است، با هدف کنترل و مدیریت مهریه های سنگین و غیرمنطقی مطرح شده است. این طرح به دنبال یافتن راه حلی برای مشکلات اجتماعی و قضایی است که در سال های اخیر، نهاد خانواده و دادگاه ها را درگیر خود کرده است.

دلایل اصلی مطرح شدن طرح مالیات بر مهریه:

• جلوگیری از تعیین مهریه های غیرمنطقی و صوری: بسیاری از مهریه ها به صورت سنگین و خارج از توان مالی مرد تعیین می شوند که بیشتر جنبه نمادین دارند تا قابلیت وصول واقعی. این طرح به دنبال بازدارندگی از چنین توافقاتی است.
• کاهش آمار زندانیان مهریه و بار پرونده های قضایی: مهریه های سنگین و عدم توانایی مردان در پرداخت آنها، منجر به تشکیل پرونده های متعدد در دادگاه ها و در بسیاری موارد، حبس زوج می شود. این طرح می تواند به کاهش این آمار کمک کند.
• ایجاد تعادل و شفافیت بیشتر در نهاد خانواده و ازدواج: تعیین مهریه های متعادل تر می تواند به استحکام روابط خانوادگی کمک کرده و از نگاه ابزاری به مهریه جلوگیری کند.
• مقابله با سوءاستفاده های احتمالی از مهریه: گاهی اوقات مهریه به عنوان اهرمی برای سوءاستفاده های مالی یا ابزاری برای فشار در اختلافات خانوادگی به کار می رود که طرح مالیات می تواند این جنبه را تعدیل کند.

در واقع، طرفداران این طرح بر این باورند که وضع مالیات بر مهریه های سنگین، نه تنها به کاهش مشکلات حقوقی و قضایی کمک می کند، بلکه به زوجین کمک می کند تا با نگاهی واقع بینانه تر به تعهدات مالی خود، زندگی مشترک را آغاز کنند.

جزئیات طرح: میزان و جدول مالیات مهریه (پیش نویس ۱۴۰۴)

بر اساس پیش نویس طرح مالیات بر مهریه که در مجلس مورد بحث است، نرخ مالیات به صورت پلکانی و متناسب با تعداد سکه های مهریه تعیین شده است. هدف از این پلکانی بودن، معاف کردن مهریه های متعارف و اخذ مالیات از مهریه هایی است که تعداد سکه بالایی دارند و ممکن است جنبه صوری پیدا کنند.

جدول پلکانی مالیات بر مهریه (پیش نویس)

در ادامه، جدول مالیات مهریه بر اساس تعداد سکه در پیش نویس طرح سال ۱۴۰۴ ارائه می شود:

تعداد سکه مهریه	نرخ مالیات
تا سقف ۱۴ سکه بهار آزادی	معاف از مالیات
از ۱۵ تا ۱۰۰ سکه بهار آزادی	۱.۱ درصد از ارزش کل مهریه
از ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه بهار آزادی	۲ درصد از ارزش کل مهریه
بالای ۲۰۰ سکه بهار آزادی	۱۵ درصد از ارزش کل مهریه

لازم به ذکر است که این ارقام و درصدها ممکن است در فرآیند تصویب نهایی طرح، دستخوش تغییر شوند. همچنین، در برخی از پیش نویس ها، درصدهای دیگری (مانند ۱۰% و ۲۰% برای مبالغ بالا) نیز بر اساس ارزش ریالی مهریه مطرح شده اند، اما معیار سکه رایج تر بوده و بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. اشاره به سال های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ در این مباحث نشان دهنده تغییر و تحولات مداوم و بررسی های مستمر این طرح در دوره های مختلف قانون گذاری است.

طرح مالیات بر مهریه با هدف ایجاد تعادل و جلوگیری از مهریه های سنگین، نرخ های پلکانی را بر اساس تعداد سکه پیشنهاد داده است که تا ۱۴ سکه از مالیات معاف خواهد بود.

نحوه محاسبه مالیات مهریه (با فرمول و مثال کاربردی)

برای درک بهتر نحوه عملکرد طرح مالیات بر مهریه، محاسبه آن بر اساس نرخ های پیشنهادی ضروری است. این محاسبات به زوجین کمک می کند تا پیش از ثبت رسمی عقد، از تعهدات مالی احتمالی خود آگاه شوند. فرمول کلی محاسبه مالیات مهریه به شرح زیر است:

نرخ مالیات (درصد) × ارزش روز هر سکه × تعداد سکه ÷ ۱۰۰ = مالیات مهریه

مثال عینی و گام به گام برای محاسبه مالیات:

فرض کنید زوجین برای ۳۰۰ سکه بهار آزادی به عنوان مهریه توافق کرده اند و ارزش روز هر سکه، به عنوان مثال، ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (چهار میلیون تومان) باشد:

1. تعیین تعداد سکه: ۳۰۰ سکه
2. تعیین نرخ مالیات: بر اساس جدول پلکانی، برای مهریه های بالای ۲۰۰ سکه، نرخ مالیات ۱۵ درصد است.
3. ارزش کل مهریه: ۳۰۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال/سکه = ۱۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (یک میلیارد و دویست میلیون تومان)
4. محاسبه مالیات: (۱۵ ÷ ۱۰۰) × ۱۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال = ۱,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (صد و هشتاد میلیون تومان)

بنابراین، در این مثال، مالیات مهریه مبلغ ۱,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال خواهد بود که باید در زمان ثبت عقد پرداخت شود.

مثال برای مهریه با تعداد سکه متوسط:

فرض کنید مهریه ۸۰ سکه باشد و ارزش روز هر سکه همان ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال باشد:

1. تعیین تعداد سکه: ۸۰ سکه
2. تعیین نرخ مالیات: بر اساس جدول پلکانی، برای مهریه های بین ۱۵ تا ۱۰۰ سکه، نرخ مالیات ۱.۱ درصد است.
3. ارزش کل مهریه: ۸۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال/سکه = ۳,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (سیصد و بیست میلیون تومان)
4. محاسبه مالیات: (۱.۱ ÷ ۱۰۰) × ۳,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال = ۳۵,۲۰۰,۰۰۰ ریال (سه میلیون و پانصد و بیست هزار تومان)

در این حالت، مالیات مهریه ۳۵,۲۰۰,۰۰۰ ریال خواهد بود. این مثال ها نشان می دهد که با افزایش تعداد سکه، بار مالیاتی به طور قابل توجهی افزایش می یابد و این خود می تواند عاملی بازدارنده برای تعیین مهریه های سنگین باشد.

مسئول پرداخت مالیات مهریه کیست و زمان پرداخت آن چه موقع است؟

یکی از سوالات کلیدی پیرامون طرح مالیات بر مهریه، تعیین مسئول پرداخت و زمان دقیق آن است. درک این ابعاد برای زوجین در شرف ازدواج و مشاوران حقوقی اهمیت فراوانی دارد تا بتوانند برنامه ریزی مالی مناسبی داشته باشند.

مسئولیت پرداخت:

بر اساس پیش نویس طرح پیشنهادی، پرداخت مالیات بر عهده هر دو زوجین (زن و مرد) به صورت مشترک است. این رویکرد به منظور ایجاد عدالت و سهیم کردن هر دو طرف در مسئولیت مالی اولیه زندگی مشترک اتخاذ شده است. با این حال، در عمل و با توجه به ماهیت مهریه که تعهد مالی مرد به زن است، معمولاً بار اصلی پرداخت این مالیات بر دوش زوج (مرد) خواهد بود. این موضوع به ویژه در مهریه های سنگین، می تواند فشار مالی قابل توجهی را به مرد تحمیل کند و از همین رو، بسیاری از مردان و خانواده هایشان از طرح مذکور استقبال می کنند.

قانونگذار با این رویکرد به دنبال آن است که همسران پیش از ازدواج، با در نظر گرفتن توان مالی خود، در مورد میزان مهریه به توافقی واقع بینانه برسند تا در آینده با چالش های حقوقی و مالی کمتری مواجه شوند. این اشتراک در پرداخت مالیات، می تواند عاملی برای تشویق به توافق بر سر مهریه های متعارف تر باشد.

زمان پرداخت:

مطابق با طرح پیشنهادی، این مالیات در زمان ثبت رسمی عقد نکاح در دفاتر اسناد رسمی (محضر) از زوجین دریافت می شود. به عبارت دیگر، پرداخت این مالیات به نوعی پیش شرط برای دریافت سند ازدواج است. دفاتر ازدواج موظف خواهند بود که پس از توافق زوجین بر سر مهریه و پیش از صدور سند ازدواج، میزان مالیات مربوطه را محاسبه و از آن ها دریافت کرده و به حساب دولت واریز کنند.

عدم پرداخت این مالیات (در صورت نهایی شدن قانون)، می تواند منجر به عدم صدور سند ازدواج شود و این موضوع تبعات حقوقی مهمی از جمله عدم امکان طرح دعاوی مرتبط با مهریه، طلاق، نفقه و سایر حقوق و تکالیف زناشویی در دادگاه خانواده را برای زوجین به همراه خواهد داشت. این شیوه اجرا، به منظور تضمین وصول مالیات و اجرای صحیح قانون در نظر گرفته شده است.

پرداخت مالیات مهریه، در صورت تصویب نهایی، به صورت مشترک بر عهده زوجین بوده و در زمان ثبت عقد در محضر، پیش از صدور سند ازدواج، دریافت خواهد شد.

وضعیت مالیات بر مهریه غیر از سکه (نقدی، ملکی، خودرو و …)

در کنار سکه که رایج ترین نوع مهریه است، بسیاری از زوجین مهریه را به صورت وجه نقد، ملک، خودرو، طلا یا سایر اقلام باارزش تعیین می کنند. سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا این نوع مهریه ها نیز مشمول قانون جدید مالیات بر مهریه (در صورت تصویب) می شوند یا خیر.

پاسخ این است که بله، انواع دیگر مهریه نیز بر اساس ارزش ریالی روز خود در طرح پیشنهادی مشمول مالیات می شوند. معیار محاسبه در این موارد، ارزش کارشناسی یا توافقی آن دارایی در زمان عقد نکاح خواهد بود. به عنوان مثال:

• وجه نقد: اگر مهریه به صورت مبلغ مشخصی پول نقد (مانند ۱ میلیارد تومان) تعیین شده باشد، این مبلغ به نرخ روز محاسبه و درصدهای پلکانی مالیات بر آن اعمال خواهد شد.
• ملک: در صورتی که مهریه یک واحد آپارتمان یا قطعه زمینی باشد، ارزش کارشناسی روز آن ملک ملاک محاسبه مالیات مهریه خواهد بود.
• خودرو: اگر مهریه یک دستگاه خودرو باشد، ارزش روز خودرو بر اساس قیمت بازار، مبنای محاسبه مالیات قرار می گیرد.
• طلا، ارز و سایر اقلام: هرگونه دارایی دیگری که به عنوان مهریه تعیین شده باشد (مانند طلا، ارز خارجی، سهام و غیره)، ارزش ریالی روز آن ملاک محاسبه مالیات خواهد بود.

البته، باید به این نکته مهم نیز اشاره کرد که علاوه بر مالیات بر مهریه که در زمان ثبت عقد دریافت می شود، ممکن است این اقلام در صورت نقل و انتقال بعدی، مشمول مالیات های دیگری نیز شوند. به عنوان مثال:

• مالیات نقل و انتقال ملک: اگر ملک مهریه در آینده توسط زن به فروش برسد، علاوه بر مالیات مهریه اولیه، مالیات نقل و انتقال ملک نیز به آن تعلق خواهد گرفت.
• مالیات بر درآمد اتفاقی: در صورتی که دارایی های مهریه (مانانند سکه، طلا یا ارز) با هدف کسب سود در آینده مورد خرید و فروش قرار گیرند و منجر به کسب درآمد شوند، ممکن است این درآمد مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی گردد.

بنابراین، زوجین باید با آگاهی کامل از تمامی جنبه های مالیاتی، چه در زمان ثبت مهریه و چه در زمان نقل و انتقال آینده دارایی ها، نسبت به تعیین نوع و میزان مهریه اقدام کنند و در صورت نیاز با کارشناسان حقوقی و مالیاتی مشورت نمایند.

مزایا و انتقادات مطرح شده به طرح مالیات بر مهریه

طرح مالیات بر مهریه، همانند هر طرح قانونی دیگری، با مزایا و انتقادات متعددی همراه است. بررسی این جنبه ها به درک جامع تر و واقع بینانه تر از ابعاد مختلف این طرح کمک می کند.

مزایای طرح:

1. کاهش طلاق های صوری و مهریه های غیرواقعی: یکی از مهم ترین اهداف و مزایای مورد ادعای طرفداران این طرح، جلوگیری از تعیین مهریه های بسیار سنگین و غیرمنطقی است که اغلب جنبه صوری دارند و در عمل قابل وصول نیستند. همچنین، می تواند از طلاق هایی که صرفاً با هدف مطالبه مهریه سنگین صورت می گیرد، بکاهد.
2. تسهیل در روند وصول مهریه برای زنان: برخی معتقدند با وضع مالیات، مهریه ها واقعی تر شده و این امر می تواند در صورت بروز اختلاف، روند وصول مهریه های متعارف را برای زنان تسهیل کند.
3. کاهش فشار مالی و روانی بر مردان: مهریه های سنگین، بار مالی و روانی بسیاری بر دوش مردان قرار می دهد و در بسیاری از موارد منجر به حبس یا مشکلات شدید مالی برای آن ها می شود. این طرح می تواند به کاهش این فشارها کمک کند.
4. کمک به ثبات خانواده: با ترویج مهریه های متعادل و منطقی، بنیان خانواده بر اساس تفاهم و تعهد واقعی تر بنا نهاده می شود و کمتر تحت تأثیر مسائل مالی افراطی قرار می گیرد.
5. کاهش بار پرونده های قضایی: با کاهش دعاوی مهریه، بار سنگینی از روی دوش قوه قضائیه برداشته شده و امکان رسیدگی سریع تر به سایر پرونده ها فراهم می شود.

انتقادات به طرح:

1. تحمیل بار مالی جدید به خانواده ها در ابتدای زندگی مشترک: منتقدان بر این باورند که اخذ مالیات در ابتدای زندگی مشترک، بار مالی مضاعفی را بر زوجین، به ویژه مردان، تحمیل می کند که در شرایط اقتصادی کنونی ممکن است مشکل ساز باشد.
2. احتمال افزایش مهریه های پنهانی و غیررسمی: برخی نگرانند که این قانون به جای کاهش مهریه های سنگین، منجر به ثبت مهریه های کمتر در سند ازدواج و توافقات پنهانی و غیررسمی برای مهریه های بالاتر شود که خود می تواند مشکلات جدیدی را در آینده به وجود آورد.
3. محدود کردن حق زنان در تعیین مهریه به عنوان اهرم حمایتی: منتقدان معتقدند مهریه، به خصوص در شرایط اجتماعی و اقتصادی ایران، به عنوان یک اهرم حمایتی و پشتوانه مالی برای زنان تلقی می شود و وضع مالیات بر آن، این حق را محدود می کند.
4. پیچیده شدن و طولانی تر شدن فرایند ثبت ازدواج: محاسبه و دریافت مالیات مهریه می تواند فرآیند ثبت ازدواج را پیچیده تر و زمان برتر کند و به اصطلاح، «هفت خوان» ثبت عقد را افزایش دهد.
5. تأثیر نامطلوب بر آمار ازدواج: برخی این نگرانی را مطرح کرده اند که افزایش هزینه های ازدواج (از جمله مالیات مهریه) می تواند بر آمار ازدواج جوانان تأثیر منفی بگذارد.

بحث و بررسی این مزایا و معایب در مجلس شورای اسلامی و میان کارشناسان حقوقی و اجتماعی ادامه دارد تا با در نظر گرفتن تمامی جوانب، بهترین تصمیم برای آینده نهاد خانواده در ایران اتخاذ شود.

نتیجه گیری

همانطور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، موضوع مالیات بر مهریه در ایران یکی از مسائل حقوقی و اجتماعی مهم و در حال بررسی است. پاسخ صریح به پرسش اصلی «آیا مالیات بر مهریه تصویب شد؟» در حال حاضر «خیر» است. این طرح همچنان در مراحل بررسی در مجلس شورای اسلامی قرار دارد و هنوز به قانون نهایی تبدیل نشده است. با این حال، جزئیات پیش نویس این طرح، شامل نرخ های پلکانی مالیات بر اساس تعداد سکه (معافیت تا ۱۴ سکه و اعمال درصدهای ۱.۱، ۲ و ۱۵ درصد برای تعداد سکه های بالاتر)، نحوه محاسبه، و مسئولیت مشترک زوجین در پرداخت آن در زمان ثبت عقد، مطرح شده است.

هدف اصلی از طرح مالیات بر مهریه، کاهش مهریه های سنگین و غیرواقعی، کاهش بار پرونده های قضایی و تعداد زندانیان مهریه، و همچنین ایجاد تعادل و شفافیت بیشتر در نهاد خانواده است. با این حال، این طرح با انتقاداتی نیز همراه بوده که از جمله می توان به تحمیل بار مالی جدید به زوجین، احتمال افزایش مهریه های پنهانی و محدود کردن حق زنان اشاره کرد.

با توجه به اهمیت مهریه در فرهنگ و حقوق ایران و تأثیرات گسترده اجتماعی و اقتصادی این طرح، آگاهی از آخرین تحولات و مشورت با متخصصین حقوقی پیش از تعیین مهریه و ثبت عقد نکاح، از اهمیت بالایی برخوردار است. زوجین، خانواده ها، و تمامی افراد ذینفع باید با دنبال کردن اخبار و به روزرسانی های رسمی، خود را در جریان آخرین تغییرات قرار دهند تا بتوانند تصمیمات منطقی و واقع بینانه ای در این خصوص اتخاذ نمایند.

انتظار می رود در آینده نزدیک، با اتمام بررسی ها و تصویب نهایی (یا عدم تصویب) این طرح، شفافیت بیشتری در این زمینه حاصل شود و راهنمایی های دقیق تری برای عموم مردم و متخصصان فراهم گردد.