متن درخواست حکم جلب نفقه: راهنمای جامع (نمونه لایحه و مراحل حقوقی + کیفری)

حکم جلب نفقه به عنوان یکی از ضمانت های اجرایی مهم در حقوق خانواده، به افراد نیازمند (زوجه یا فرزندان) این امکان را می دهد که در صورت عدم پرداخت نفقه توسط مسئول آن، از طریق مراجع قضایی اقدام به الزام و جلب وی کنند. این راهکار در دو مسیر حقوقی (برای نفقه معوقه) و کیفری (برای ترک انفاق و نفقه جاری) قابل پیگیری است و نیازمند رعایت دقیق مراحل و تنظیم صحیح درخواست هاست. برای دستیابی به این هدف، این مقاله به تفصیل به بررسی ابعاد مختلف حکم جلب نفقه، شرایط، مراحل قانونی و ارائه نمونه متن های کاربردی برای درخواست آن می پردازد.

نفقه، یکی از مهمترین تکالیف مالی است که قانون گذار بر عهده مرد در قبال همسر دائم و بر عهده پدر یا سایر اقارب در قبال فرزندان و افراد نیازمند دیگر قرار داده است. عدم پرداخت نفقه، نه تنها می تواند بنیان خانواده را متزلزل کند، بلکه دارای ضمانت اجراهای قانونی جدی در هر دو حوزه حقوقی و کیفری است. در این میان، حکم جلب نفقه به عنوان یک ابزار قدرتمند قانونی، به زن یا فرزندان این امکان را می دهد تا در مواجهه با استنکاف از پرداخت نفقه، فرد متخلف را از طریق مراجع قضایی ملزم به ایفای تعهد خود کنند. آگاهی از فرآیند دقیق، شرایط لازم و نحوه تنظیم متن درخواست حکم جلب نفقه برای افرادی که درگیر چنین مسائلی هستند، ضروری است. این راهنما با هدف ارائه اطلاعات کامل و کاربردی، مسیر پیچیده قانونی را برای شما روشن می سازد و نمونه هایی از لوایح و درخواست ها را ارائه می دهد تا بتوانید با اطمینان خاطر بیشتری برای احقاق حقوق خود اقدام کنید.

حکم جلب نفقه چیست و در چه مواردی صادر می شود؟

حکم جلب در اصطلاح حقوقی، دستوری است که از سوی مقام قضایی صادر می شود و به نیروی انتظامی اجازه می دهد تا شخص معینی را برای حضور در مرجع قضایی بازداشت و معرفی کند. هدف از صدور این حکم، اطمینان از حضور فرد در مراحل رسیدگی یا اجرای حکم است. در مورد نفقه، حکم جلب زمانی صادر می شود که فرد مکلف به پرداخت نفقه (زوج یا پدر) از انجام این وظیفه قانونی سر باز زده و سایر روش های قانونی برای الزام او به پرداخت نفقه، بی نتیجه مانده باشد.

تمایز حکم جلب حقوقی و کیفری در دعاوی نفقه

اخذ حکم جلب در پرونده های نفقه از دو مسیر کلی حقوقی و کیفری قابل پیگیری است که هر یک شرایط و مراحل خاص خود را دارند:

• حکم جلب برای نفقه معوقه (مبنای حقوقی): زمانی که نفقه گذشته (معوقه) زن از طریق دادگاه خانواده مورد حکم قرار گرفته و این حکم قطعی شده باشد، اما زوج همچنان از پرداخت آن خودداری کند و اموال قابل توقیفی نیز از او شناسایی نشود، زن می تواند با مراجعه به اجرای احکام دادگستری، متن درخواست حکم جلب نفقه معوقه را ارائه دهد. این نوع جلب با هدف الزام فرد به پرداخت بدهی مالی است.
• حکم جلب در جرم ترک انفاق (مبنای کیفری): ماده ۱۲۰۶ قانون مجازات اسلامی، عدم پرداخت نفقه زن و فرزندان را در صورت تمکین زوجه و استطاعت مالی زوج/پدر، جرم تلقی کرده است. در این حالت، اگر پس از طرح شکایت کیفری ترک انفاق، متهم با وجود ابلاغ قانونی احضاریه، در دادسرا یا دادگاه حاضر نشود، مقام قضایی می تواند دستور جلب او را صادر کند. هدف از این جلب، اطمینان از حضور متهم برای رسیدگی به جرم و اجرای عدالت است.

آیا امکان اخذ حکم جلب برای انواع نفقه وجود دارد؟

بله، امکان اخذ حکم جلب برای هر دو نوع نفقه زوجه و نفقه فرزندان در قانون پیش بینی شده است. با این تفاوت که نفقه معوقه (گذشته) تنها به زوجه تعلق می گیرد و برای فرزندان صرفاً نفقه جاری (حال) قابل مطالبه است. در هر دو مورد، چه نفقه زوجه دائم و چه نفقه فرزندان، در صورت عدم پرداخت و طی شدن مراحل قانونی، می توان حکم جلب صادر کرد. برای نفقه زوجه موقت، در صورتی که در هنگام عقد پرداخت نفقه شرط شده باشد، امکان مطالبه آن وجود دارد اما عموماً شرایط متفاوتی برای نفقه و ضمانت اجراهای آن وجود دارد که باید در متن عقد مشخص شود.

حکم جلب نفقه ابزاری قانونی است که در صورت عدم پرداخت نفقه واجب و بی نتیجه ماندن سایر اقدامات، برای اطمینان از حضور فرد مکلف در مراجع قضایی یا الزام او به پرداخت، صادر می شود و هم شامل نفقه معوقه زوجه و هم نفقه جاری فرزندان می گردد.

شرایط اساسی برای صدور حکم جلب نفقه

صدور حکم جلب نفقه، چه در مسیر حقوقی و چه در مسیر کیفری، منوط به احراز شرایطی خاص است. این شرایط اطمینان می دهند که این اقدام شدید قانونی، تنها در موارد لازم و پس از طی شدن مراحل اولیه، مورد استفاده قرار گیرد.

شرایط مشترک اخذ حکم جلب نفقه (حقوقی و کیفری)

برخی از شرایط به صورت کلی در هر دو نوع پرونده نفقه، برای صدور حکم جلب اهمیت دارند:

• وجود حکم قطعی یا اثبات جرم: پیش از درخواست جلب، باید یا حکم قطعی دادگاه مبنی بر الزام به پرداخت نفقه صادر شده باشد (در پرونده های حقوقی) یا دلایل کافی برای اثبات وقوع جرم ترک انفاق وجود داشته باشد (در پرونده های کیفری).
• عدم شناسایی اموال قابل توقیف (به جز مستثنیات دین): در پرونده های حقوقی، اگر پس از صدور اجراییه، مالی از محکوم علیه شناسایی نشود که بتوان آن را توقیف و از محل آن نفقه را پرداخت کرد، نوبت به درخواست جلب می رسد. منظور از مستثنیات دین، اموالی است که بر اساس قانون، قابل توقیف برای پرداخت بدهی نیستند؛ مانند مسکن مورد نیاز، اثاثیه ضروری زندگی و ابزار کار.

شرایط اختصاصی حکم جلب نفقه معوقه زوجه (مبنای حقوقی)

برای دریافت حکم جلب در مورد نفقه معوقه زوجه که از طریق دادگاه خانواده پیگیری می شود، شرایط زیر لازم است:

• قطعی شدن رأی دادگاه مبنی بر الزام به پرداخت نفقه: رأی دادگاه بدوی باید قطعیت یافته باشد (یعنی مهلت تجدیدنظر یا فرجام خواهی آن سپری شده و یا توسط مراجع بالاتر تأیید شده باشد).
• صدور اجراییه و ابلاغ قانونی آن به محکوم علیه: پس از قطعی شدن حکم، باید از دادگاه درخواست صدور برگ اجراییه شود و این اجراییه به طور قانونی به زوج ابلاغ گردد.
• گذشت مهلت قانونی (معمولاً ۱۰ روز) پس از ابلاغ اجراییه و عدم پرداخت: پس از ابلاغ اجراییه، محکوم علیه مهلتی برای پرداخت نفقه یا معرفی مال دارد. در صورت عدم اقدام در این مهلت، می توان برای مراحل بعدی اقدام کرد.
• عدم شناسایی اموال قابل توقیف (به غیر از مستثنیات دین): چنانچه پس از استعلام از مراجع مربوطه (مانند اداره ثبت اسناد، بانک ها، راهنمایی و رانندگی) مالی از زوج شناسایی نشود و یا اموال شناسایی شده جزء مستثنیات دین باشند، می توان درخواست جلب را مطرح کرد.

شرایط اختصاصی حکم جلب در جرم ترک انفاق (مبنای کیفری نفقه جاری)

در پرونده های کیفری ترک انفاق که برای نفقه جاری مطرح می شود، شرایط زیر برای صدور حکم جلب متهم ضروری است:

• طرح شکایت کیفری ترک انفاق توسط شاکی: زوجه یا نماینده قانونی فرزندان باید ابتدا شکایت کیفری ترک انفاق را در دادسرا مطرح کرده باشند.
• اثبات تمکین زوجه (برای نفقه زوجه): در صورتی که شاکی زوجه باشد، باید عدم تمکین خاص یا عام او توسط زوج اثبات نشده باشد. اصل بر تمکین زوجه است مگر خلاف آن ثابت شود.
• اثبات استطاعت مالی منفق (زوج/پدر) و عدم پرداخت نفقه با وجود تمکن مالی: باید ثابت شود که زوج یا پدر توانایی مالی برای پرداخت نفقه را داشته، اما عمداً از پرداخت آن خودداری کرده است.
• عدم حضور متهم پس از ابلاغ احضاریه: در صورتی که متهم پس از ابلاغ قانونی احضاریه دادسرا یا دادگاه، بدون عذر موجه حاضر نشود، مقام قضایی می تواند دستور جلب او را صادر کند.
• لزوم اثبات عسر و حرج یا عدم توانایی فرزند در تأمین معیشت خود (برای نفقه فرزند): در مورد نفقه فرزند، باید اثبات شود که فرزند نیازمند است و توانایی تأمین معیشت خود را ندارد و پدر با وجود تمکن مالی از پرداخت نفقه وی خودداری کرده است.

مراحل گام به گام درخواست حکم جلب نفقه

فرآیند اخذ حکم جلب نفقه، چه در مسیر حقوقی و چه در مسیر کیفری، نیازمند طی کردن گام های مشخصی است که عدم رعایت هر یک می تواند منجر به تأخیر یا عدم صدور حکم شود. در ادامه به صورت تفکیک شده به این مراحل می پردازیم.

مراحل اخذ حکم جلب برای نفقه معوقه زوجه (از طریق اجرای احکام حقوقی)

این مسیر پس از صدور رأی قطعی دادگاه در خصوص مطالبه نفقه معوقه زوجه آغاز می شود:

1. گام اول: اطمینان از قطعی شدن حکم نفقه. پیش از هر اقدامی، باید مطمئن شوید که رأی دادگاه بدوی مبنی بر الزام زوج به پرداخت نفقه معوقه، قطعیت پیدا کرده و مراحل تجدیدنظر یا فرجام خواهی (در صورت وجود) آن به پایان رسیده است.
2. گام دوم: درخواست صدور اجراییه از دادگاه صادرکننده رأی. با مراجعه به دفتر دادگاه صادرکننده رأی قطعی، باید درخواست صدور برگ اجراییه را ارائه دهید. این برگ شامل اطلاعات حکم و مهلت قانونی برای پرداخت محکوم به است.
3. گام سوم: تشکیل پرونده در اجرای احکام پس از ابلاغ اجراییه و عدم پرداخت. پس از ابلاغ اجراییه به زوج و گذشت مهلت قانونی (معمولاً ۱۰ روز) و عدم پرداخت نفقه، می توانید با مراجعه مجدد به دفتر دادگاه، درخواست ارسال پرونده به اجرای احکام و تشکیل پرونده اجرایی را مطرح کنید.
4. گام چهارم: معرفی اموال (در صورت شناسایی) و درخواست توقیف. در این مرحله، اگر از زوج مالی (مانند حساب بانکی، پلاک خودرو، پلاک ثبتی ملک) اطلاع دارید که جزء مستثنیات دین نباشد، می توانید آن را به اجرای احکام معرفی کرده و درخواست توقیف آن را برای وصول نفقه مطرح کنید.
5. گام پنجم: تنظیم و ارائه متن درخواست حکم جلب نفقه به رئیس شعبه اجرای احکام. اگر پس از طی مراحل فوق، مالی از زوج شناسایی نشد و یا اموال معرفی شده کفایت نمی کرد، می توانید متن درخواست حکم جلب نفقه را به صورت کتبی تنظیم کرده و به رئیس شعبه اجرای احکام ارائه دهید. در این درخواست باید به بی نتیجه ماندن اقدامات قبلی و عدم شناسایی مال اشاره کنید.
6. گام ششم: پیگیری صدور حکم جلب و اجرای آن. پس از ارائه درخواست، باید پیگیر صدور حکم جلب از سوی مقام قضایی باشید. پس از صدور حکم، می توانید آن را به نیروی انتظامی تحویل داده و برای جلب زوج اقدام کنید.

مراحل اخذ حکم جلب برای نفقه جاری (از طریق شکایت کیفری ترک انفاق)

این مسیر در صورتی که زوج یا پدر از پرداخت نفقه جاری (ماهانه) خودداری کند و شرایط جرم ترک انفاق محقق شود، قابل پیگیری است:

1. گام اول: طرح شکایت کیفری ترک انفاق در دادسرای محل اقامت زوج یا محل وقوع جرم. با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و سپس دادسرای ذی صلاح، باید شکایت کیفری ترک انفاق را ثبت کنید. در این شکایت باید به عدم پرداخت نفقه جاری و تمکن مالی زوج/پدر اشاره شود.
2. گام دوم: ارائه دلایل و مستندات. برای اثبات ادعای خود، باید مدارکی مانند سند ازدواج، استشهاد شهود مبنی بر عدم پرداخت نفقه، گزارش تحقیقات محلی، یا هر مدرک دیگری که تمکن مالی منفق و عدم پرداخت نفقه را نشان دهد، ارائه کنید.
3. گام سوم: صدور احضاریه برای متهم. دادسرا پس از بررسی اولیه، احضاریه ای برای متهم (زوج/پدر) صادر می کند تا وی برای ارائه توضیحات و دفاع از خود حاضر شود.
4. گام چهارم: صدور دستور جلب (در صورت عدم حضور متهم پس از ابلاغ یا با تشخیص قاضی). در صورتی که متهم پس از ابلاغ قانونی احضاریه، بدون عذر موجه در موعد مقرر حاضر نشود، مقام قضایی (بازپرس یا دادیار) می تواند دستور جلب او را صادر کند. نکته مهم این است که در پرونده های کیفری ترک انفاق، الزاماً نیازی به ارائه متن درخواست حکم جلب نفقه به صورت مستقیم توسط شاکی نیست و قاضی بر اساس محتویات پرونده و عدم حضور متهم، اقدام به صدور دستور جلب می کند.
5. گام پنجم: پیگیری پرونده تا صدور حکم نهایی و اجرای آن. پس از جلب متهم، پرونده مراحل تحقیقات و رسیدگی خود را طی کرده و در نهایت منجر به صدور حکم نهایی (از جمله حکم حبس در صورت اثبات جرم) و اجرای آن می شود.

نمونه متن درخواست حکم جلب نفقه: لایحه های کاربردی

در این بخش، نمونه های کاربردی از متن درخواست حکم جلب نفقه در حالات مختلف ارائه می شود تا بتوانید با الگوبرداری از آن ها، درخواست خود را تنظیم کنید. دقت کنید که این نمونه ها کلی بوده و باید با اطلاعات پرونده شما تطبیق داده شوند.

نمونه ۱: لایحه درخواست جلب محکوم علیه (برای نفقه معوقه زوجه توسط وکیل)

بسمه تعالی
ریاست محترم شعبه [شماره شعبه] اجرای احکام حقوقی [نام شهرستان]

با سلام و احترام،

احتراماً، به استحضار عالی می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی وکیل]، وکیل پایه یک دادگستری، به وکالت از موکله [نام و نام خانوادگی زوجه/موکل]، فرزند [نام پدر زوجه]، به شماره ملی [شماره ملی زوجه]، در خصوص پرونده اجرایی به شماره [شماره پرونده اجرایی]، مربوط به مطالبه نفقه معوقه از محکوم علیه آقای [نام و نام خانوادگی زوج/محکوم علیه]، فرزند [نام پدر زوج]، به شماره ملی [شماره ملی زوج]، مراتب زیر را جهت اتخاذ تصمیم مقتضی به حضور شما تقدیم می دارد:

۱. بر اساس دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه دادگاه صادرکننده رأی] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]، محکوم علیه آقای [نام و نام خانوادگی زوج]، به پرداخت مبلغ [مبلغ نفقه به ریال] ریال بابت نفقه معوقه موکله از تاریخ [تاریخ شروع نفقه معوقه] تا تاریخ [تاریخ پایان نفقه معوقه]، محکوم شده است.
۲. متعاقباً، اجراییه شماره [شماره اجراییه] در تاریخ [تاریخ صدور اجراییه] صادر و به نحو قانونی به محکوم علیه ابلاغ گردیده است.
۳. با وجود ابلاغ اجراییه و گذشت مهلت قانونی، محکوم علیه تاکنون هیچ اقدامی در جهت پرداخت محکوم به انجام نداده و نسبت به ایفای تعهد خود استنکاف ورزیده است.
۴. تمامی اقدامات قانونی از جمله استعلام از ثبت اسناد، بانک مرکزی و راهنمایی و رانندگی جهت شناسایی و توقیف اموال محکوم علیه انجام شده، اما متأسفانه هیچ مال قابل توقیفی (به غیر از مستثنیات دین) از ایشان شناسایی نشده است.
۵. نظر به مراتب فوق و عدم دسترسی به اموال محکوم علیه جهت وصول محکوم به و با توجه به اینکه موکله در مضیقه مالی قرار دارد و حقوق قانونی ایشان تضییع شده است، لذا مستند به ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و با عنایت به احراز شرایط قانونی، تقاضای صدور دستور جلب محکوم علیه آقای [نام و نام خانوادگی زوج] را جهت اجرای حکم و احقاق حقوق موکله از محضر شریف جنابعالی دارم.

با تشکر و احترام فراوان
[نام و نام خانوادگی وکیل]
شماره پروانه وکالت: [شماره پروانه]
تاریخ: [تاریخ ارائه درخواست]
امضاء

نمونه ۲: درخواست کتبی جلب به اجرای احکام (برای نفقه معوقه زوجه توسط شخص)

بسمه تعالی
ریاست محترم شعبه [شماره شعبه] اجرای احکام حقوقی [نام شهرستان]

با سلام،

احتراماً، اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان (زوجه)]، فرزند [نام پدر خواهان]، به شماره ملی [شماره ملی خواهان]، خواهان پرونده اجرایی به شماره [شماره پرونده اجرایی]، به استحضار می رسانم:

آقای [نام و نام خانوادگی خوانده (زوج)]، فرزند [نام پدر خوانده]، به شماره ملی [شماره ملی خوانده]، بر اساس حکم قطعی شماره [شماره دادنامه]، به پرداخت نفقه معوقه اینجانب محکوم شده اند. پس از صدور اجراییه شماره [شماره اجراییه] و ابلاغ آن، ایشان تا کنون هیچ مبلغی را پرداخت نکرده اند. با وجود پیگیری ها، مالی از ایشان که بتوان آن را توقیف کرد، شناسایی نشده است.

با توجه به عدم پرداخت نفقه و عدم شناسایی اموال، از محضر شما تقاضا دارم دستور جلب ایشان را جهت پرداخت نفقه صادر فرمایید.

با تشکر
[نام و نام خانوادگی خواهان]
شماره تماس: [شماره تماس]
تاریخ: [تاریخ ارائه درخواست]
امضاء

نمونه ۳: لایحه درخواست جلب سیار در پرونده کیفری (ترک انفاق)

جلب سیار به معنای جلب متهم بدون محدودیت مکانی است و زمانی صادر می شود که محل اقامت یا کار متهم مشخص نباشد و یا وی به طور مداوم محل سکونت خود را تغییر دهد تا از دسترسی قانون فرار کند. در این حالت، دستور جلب به تمامی واحدهای نیروی انتظامی در سطح کشور ابلاغ می شود. صدور این دستور عمدتاً با تشخیص قاضی و در صورت عدم حضور متهم پس از چندین بار احضار و یا احراز فرار وی صورت می گیرد.

بسمه تعالی
ریاست محترم شعبه [شماره شعبه] دادسرای عمومی و انقلاب [نام شهرستان]

با سلام و احترام،

احتراماً، به استحضار عالی می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی شاکی/وکیل]، به وکالت از شاکیه [نام و نام خانوادگی شاکیه (زوجه/مادر فرزند)]، فرزند [نام پدر شاکیه]، به شماره ملی [شماره ملی شاکیه]، در خصوص پرونده کیفری به شماره [شماره پرونده کیفری] با موضوع ترک انفاق (عدم پرداخت نفقه جاری) علیه متهم آقای [نام و نام خانوادگی متهم]، فرزند [نام پدر متهم]، به شماره ملی [شماره ملی متهم]، مطالب زیر را جهت اتخاذ تصمیم مقتضی به حضور تقدیم می دارد:

۱. متهم از تاریخ [تاریخ شروع عدم پرداخت نفقه] تاکنون، علیرغم تمکن مالی و بدون عذر موجه، از پرداخت نفقه جاری موکله/فرزند [نام فرزند] خودداری نموده است که منجر به طرح شکایت ترک انفاق گردیده است.
۲. با وجود صدور احضاریه های متعدد به آدرس های [ذکر آدرس های ابلاغ شده] و ابلاغ قانونی آنها، متهم از حضور در این دادسرا جهت ارائه توضیحات و دفاع از خود امتناع ورزیده و عملاً قصد فرار از قانون را دارد.
۳. تحقیقات محلی و گزارش ضابطین قضایی حاکی از آن است که متهم به طور مداوم محل اقامت خود را تغییر داده و دسترسی به وی از طریق احضاریه های عادی دشوار یا غیرممکن است. این وضعیت، موجب طولانی شدن روند رسیدگی و تضییع حقوق موکله/فرزند ایشان شده است.
۴. لذا، با عنایت به مراتب فوق و با توجه به ضرورت تسریع در رسیدگی به پرونده و احضار متهم جهت انجام تحقیقات و اجرای عدالت، تقاضای صدور دستور جلب سیار برای متهم آقای [نام و نام خانوادگی متهم] از محضر شریف جنابعالی را دارم.

با تشکر و احترام فراوان
[نام و نام خانوادگی شاکی/وکیل]
شماره تماس: [شماره تماس]
تاریخ: [تاریخ ارائه درخواست]
امضاء

نکات کلیدی در نگارش و ارائه درخواست جلب

رعایت نکات زیر در متن درخواست حکم جلب نفقه به افزایش شانس موفقیت و تسریع در روند کار کمک می کند:

• دقت در درج مشخصات کامل و صحیح: تمامی اطلاعات هویتی و شماره های پرونده باید دقیق و بدون اشکال باشد.
• استناد دقیق به شماره پرونده، تاریخ دادنامه و شماره اجراییه: ارجاع صحیح به اسناد قانونی، کار قاضی یا کارمند اجرای احکام را تسهیل می کند.
• ذکر اقدامات قبلی و بی نتیجه ماندن آن ها: در درخواست جلب باید به این نکته اشاره شود که تمامی روش های قبلی (مانند اخطاریه، توقیف اموال) امتحان شده و بی ثمر مانده است.
• واضح و مختصر بودن متن و پرهیز از توضیحات اضافی: متن باید صریح، روشن و مستدل باشد و از بیان جزئیات غیرضروری که ممکن است باعث سردرگمی شود، پرهیز شود.
• تنظیم در فرمت های قابل قبول دادگستری: درخواست باید روی کاغذ A4 تنظیم، امضا و تاریخ گذاری شود و در صورت لزوم از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به ثبت برسد.

مدارک ضروری برای درخواست حکم جلب نفقه

برای ارائه متن درخواست حکم جلب نفقه و پیگیری آن، لازم است مجموعه ای از مدارک را به همراه داشته باشید. این مدارک، مستندات قانونی ادعای شما را تشکیل می دهند و برای مراجع قضایی ضروری هستند:

• مدارک هویتی: شامل شناسنامه و کارت ملی متقاضی (زوجه یا نماینده قانونی فرزند).
• سند ازدواج: برای اثبات رابطه زوجیت در خصوص نفقه زوجه.
• رأی قطعی دادگاه در خصوص نفقه: کپی برابر اصل شده دادنامه که نشان دهنده الزام به پرداخت نفقه و قطعی بودن آن است. (در پرونده های حقوقی)
• اجراییه صادر شده: کپی برابر اصل شده برگ اجراییه که پس از قطعی شدن حکم نفقه صادر شده است. (در پرونده های حقوقی)
• وکالت نامه: در صورتی که درخواست توسط وکیل ارائه می شود، وکالت نامه رسمی وکیل ضروری است.
• هرگونه مستندات دیگر دال بر عدم پرداخت نفقه: این می تواند شامل شهادت نامه، استشهاد محلی، گزارش تحقیقات یا هر مدرک دیگری باشد که عدم پرداخت نفقه را تأیید کند. (به ویژه در پرونده های کیفری ترک انفاق)

نکات حقوقی مهم درباره حکم جلب نفقه

آگاهی از جزئیات و نکات حقوقی مرتبط با حکم جلب نفقه می تواند در فرآیند پیگیری پرونده و اتخاذ تصمیمات صحیح، بسیار راهگشا باشد.

هزینه درخواست حکم جلب نفقه

خوشبختانه، برای درخواست حکم جلب نفقه در مرحله اجرای احکام، نیازی به پرداخت هزینه دادرسی جدید نیست. این اقدام جزء مراحل اجرایی حکم اصلی محسوب می شود و تنها ممکن است هزینه های جزئی اداری یا حق الوکاله وکیل (در صورت استفاده از وکیل) را شامل شود. در پرونده های کیفری نیز، پس از طرح شکایت اولیه، صدور دستور جلب توسط قاضی هزینه ای برای شاکی ندارد.

تمایز حکم جلب نفقه فرزند و نفقه زوجه

ماهیت حکم جلب برای نفقه فرزند و نفقه زوجه از لحاظ کلی یکسان است، اما تفاوت هایی در نحوه مطالبه و شرایط آن وجود دارد:

• نفقه معوقه: همانطور که پیشتر گفته شد، نفقه معوقه فقط به زوجه تعلق می گیرد و فرزندان تنها می توانند نفقه جاری خود را مطالبه کنند. بنابراین، حکم جلب برای نفقه معوقه فقط برای زوج صادر می شود.
• مسئولیت پرداخت: مسئول پرداخت نفقه زوجه فقط زوج است، اما مسئول پرداخت نفقه فرزندان در وهله اول پدر، سپس اجداد پدری، و در صورت عدم توانایی یا فوت آن ها، مادر و اجداد مادری هستند.
• شرایط تمکین: برای مطالبه نفقه زوجه، تمکین او از زوج یک شرط اساسی است، اما برای نفقه فرزند، این شرط مطرح نیست.

جلب سیار نفقه: مفهوم و زمان صدور

جلب سیار زمانی صادر می شود که فرد محکوم علیه یا متهم، محل اقامت ثابتی نداشته باشد یا برای فرار از قانون به طور مکرر محل سکونت خود را تغییر دهد. در این شرایط، مقام قضایی دستور می دهد که فرد در هر مکان و زمانی که شناسایی شد، جلب و به مرجع قضایی معرفی شود. این نوع جلب معمولاً در پرونده های کیفری ترک انفاق و پس از بی نتیجه ماندن جلب عادی (در آدرس های مشخص) یا در مواردی که قاضی تشخیص دهد متهم قصد فرار دارد، صادر می گردد.

اعتبار زمانی حکم جلب

حکم جلب، دارای اعتبار محدود است و پس از مدتی (معمولاً سه ماه تا شش ماه، بسته به تشخیص مقام قضایی) باطل می شود. در صورت عدم اجرای حکم جلب در این مدت، متقاضی باید مجدداً درخواست تمدید یا صدور حکم جلب نفقه جدید را به مرجع قضایی ارائه دهد. این امر به دلیل جلوگیری از سوء استفاده از حکم جلب و به روز بودن اطلاعات است.

امکان جلب فوری در پرونده نفقه

اصطلاح جلب فوری در ادبیات حقوقی رسمی وجود ندارد، اما در برخی موارد و با تشخیص مقام قضایی، ممکن است دستور جلب به صورت سریع و بدون تشریفات طولانی صادر شود. این امر بیشتر در پرونده های کیفری ترک انفاق و در مواردی که متهم با وجود احضاریه های متعدد حاضر نشده و یا ظن قوی به فرار وی وجود دارد، اتفاق می افتد. در پرونده های حقوقی، مراحل توقیف اموال معمولاً بر جلب مقدم است.

توقیف اموال پیش از درخواست جلب

در پرونده های حقوقی مطالبه نفقه معوقه، توقیف اموال زوج، اولویت دارد. اجرای احکام ابتدا سعی می کند از طریق شناسایی و توقیف اموال غیر از مستثنیات دین، نفقه را وصول کند. تنها در صورت عدم شناسایی مال یا کافی نبودن آن، نوبت به درخواست حکم جلب نفقه می رسد. این تدبیر قانونی برای جلوگیری از بازداشت افراد در صورتی است که امکان وصول طلب از طریق اموال وجود داشته باشد.

مستثنیات دین و اثر آن بر جلب

مستثنیات دین شامل اموالی است که بر اساس قانون، حتی در صورت بدهکاری فرد، قابل توقیف و فروش برای پرداخت بدهی نیستند. این موارد شامل مسکن مورد نیاز و متناسب با شأن بدهکار، اثاثیه ضروری منزل، ابزار و وسایل کار، مبلغی برای تأمین معاش بدهکار و افراد تحت تکفل او، و برخی موارد دیگر می شود. اگر تنها اموال شناسایی شده از محکوم علیه جزء مستثنیات دین باشند، نمی توان از آن ها برای پرداخت نفقه استفاده کرد و در این شرایط، امکان درخواست حکم جلب نفقه فراهم می شود.

حقوق مرد در مواجهه با حکم جلب نفقه

مردی که حکم جلب نفقه برای او صادر شده است، می تواند با پرداخت کامل نفقه و هزینه های مربوطه، یا با معرفی اموال قابل توقیف (غیر از مستثنیات دین) که کفاف بدهی را می دهد، از بازداشت خود جلوگیری کند. در صورت بازداشت نیز، با پرداخت بدهی یا معرفی مال، آزاد خواهد شد. هدف اصلی از جلب، الزام به پرداخت نفقه است نه صرفاً بازداشت فرد.

امکان اعتراض به حکم جلب نفقه وجود دارد؟

حکم جلب در واقع یک دستور قضایی است و نه یک حکم قضایی قابل اعتراض در معنای رای دادگاه. به عبارت دیگر، شما نمی توانید به خود دستور جلب اعتراض کنید، بلکه باید به روند صدور آن یا به حکم اصلی نفقه که منجر به جلب شده است، اعتراض نمایید. اگر حکم جلب به دلیل عدم حضور پس از ابلاغ احضاریه صادر شده باشد، با حضور در مرجع قضایی و ارائه عذر موجه، می توان نسبت به رفع دستور جلب اقدام کرد. اگر ایرادی در مراحل صدور حکم جلب (مثلاً ابلاغ نامناسب) وجود داشته باشد، می توان به مسئول اجرای احکام یا قاضی پرونده اطلاع داد.

تأثیر شرایط خاص (مانند کرونا) بر صدور حکم جلب نفقه

در دوران شیوع بیماری هایی مانند کرونا، قوه قضائیه گاهی دستورالعمل هایی برای کاهش جمعیت زندان ها و مراجع قضایی صادر می کند. در چنین شرایطی، ممکن است صدور احکام جلب، به ویژه برای جرائم غیرخشن یا بدهی های مالی مانند نفقه، با سختگیری بیشتری انجام شود و قضات تمایل بیشتری به استفاده از جایگزین های بازداشت مانند تأمین های دیگر داشته باشند. با این حال، این موارد موقتی بوده و اصول کلی قانون به قوت خود باقی است.

نتیجه گیری

متن درخواست حکم جلب نفقه، ابزاری حیاتی برای احقاق حقوق مالی زوجه و فرزندان در مواجهه با عدم پرداخت نفقه است. این فرآیند، چه در مسیر حقوقی برای نفقه معوقه و چه در مسیر کیفری برای جرم ترک انفاق، نیازمند آگاهی کامل از شرایط، مراحل و مدارک لازم است. تنظیم دقیق و صحیح درخواست ها، پیگیری مستمر پرونده و شناخت تفاوت های میان جلب حقوقی و کیفری، نقش مهمی در موفقیت آمیز بودن این اقدام قانونی دارد. در نهایت، توصیه می شود برای پرونده های پیچیده تر و اطمینان از رعایت تمامی جوانب قانونی، حتماً با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشورت کنید تا از حقوق خود به بهترین نحو ممکن دفاع نمایید.