نوشتن سفته ضمانت کاری

سفته ضمانت کاری، سندی حقوقی است که کارفرما برای تضمین انجام صحیح و کامل تعهدات شغلی از کارمندان دریافت می کند. شناخت دقیق نحوه نوشتن سفته ضمانت کاری برای هر دو طرف قرارداد ضروری است تا از بروز مشکلات حقوقی و سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری شود.

در روابط استخدامی امروز، درخواست سفته ضمانت کاری یا سفته حسن انجام کار از سوی کارفرمایان امری رایج است. این سند که به نوعی پشتوانه ای برای کارفرما محسوب می شود، در عین حال می تواند نگرانی هایی را برای کارمندان به همراه داشته باشد. بسیاری از افراد، به ویژه کارجویان، با ابعاد حقوقی و نکات کلیدی مربوط به این سند آشنایی کافی ندارند و همین ناآگاهی، زمینه ساز بروز چالش های حقوقی در آینده خواهد شد. در این مقاله، به بررسی جامع سفته ضمانت کاری می پردازیم؛ از تعریف و کاربردهای آن گرفته تا جزئیات مربوط به تکمیل سفته، تفاوت های آن با چک ضمانت، بایدها و نبایدها، و راه های مقابله با سوءاستفاده های احتمالی. هدف نهایی این راهنما، افزایش آگاهی حقوقی و توانمندسازی افراد برای حفظ حقوق خود و همچنین یاری رساندن به کارفرمایان جهت رعایت اصول قانونی و اخلاقی در استفاده از این سند است.

سفته ضمانت کاری (حسن انجام کار) چیست و چرا از آن استفاده می شود؟

سفته ضمانت کاری، سندی است که به عنوان ابزاری برای اطمینان از حسن انجام کار و عمل به تعهدات قراردادی از سوی کارمند به کارفرما ارائه می شود. این سند، اگرچه در قانون کار به صراحت به آن اشاره نشده، اما به یک رویه معمول در بسیاری از مشاغل و صنایع تبدیل شده است.

تعریف سفته از دیدگاه قانون تجارت

سفته یا فته طلب، یک سند تجاری است که بر اساس ماده ۳۰۷ قانون تجارت ایران تعریف می شود. این سند، تعهدنامه ای است که صادرکننده آن (متعهد) به موجب آن متعهد می شود مبلغی معین را در زمان مشخص (یا عندالمطالبه) در وجه شخص معین یا به حواله کرد او پرداخت کند. سفته، مانند چک، از اعتبار تجاری برخوردار است و در صورت عدم پرداخت در موعد مقرر، دارنده آن می تواند از طریق مراجع قانونی، اقدام به مطالبه وجه آن کند. ویژگی های تجاری سفته شامل قابلیت واخواست، مسئولیت تضامنی امضاکنندگان و مرور زمان کوتاه تر دعاوی است که آن را از یک سند عادی متمایز می کند. بنابراین، هنگامی که کارفرما سفته ضمانت کاری را دریافت می کند، در واقع یک سند با پشتوانه حقوقی قوی در اختیار دارد که می تواند در صورت لزوم، از آن برای جبران خسارات ناشی از کوتاهی کارمند استفاده کند.

کاربرد سفته به عنوان ضمانت کاری

کاربرد اصلی سفته در بستر روابط کاری، تضمین حسن انجام وظایف محوله و تعهدات قراردادی است. به عبارت دیگر، سفته ضمانت کاری به این منظور از کارمند اخذ می شود که کارفرما اطمینان یابد کارمند به تمامی مفاد قرارداد کاری پایبند خواهد بود و در انجام وظایف خود کوتاهی نخواهد کرد. این کوتاهی می تواند شامل مواردی مانند عدم رعایت امانت داری در مورد اسرار شرکت، خسارت وارد کردن به اموال کارفرما، عدم حضور در محل کار بدون دلیل موجه، یا هرگونه تخلف از تعهداتی باشد که در قرارداد کار به آن اشاره شده است. سفته به کارفرما این امکان را می دهد که در صورت نقض این تعهدات از سوی کارمند، یک ابزار قانونی برای مطالبه خسارت یا اعمال مجازات در اختیار داشته باشد. این امر به خصوص در مشاغلی که با اعتماد، اسرار تجاری، یا اموال ارزشمند سروکار دارند، اهمیت دوچندانی پیدا می کند.

دلیل درخواست کارفرما

دلایل متعددی وجود دارد که کارفرمایان را به درخواست سفته ضمانت کاری سوق می دهد. یکی از مهم ترین دلایل، حفظ اموال و دارایی های شرکت است. به عنوان مثال، در مشاغلی که کارمندان با تجهیزات گران قیمت، خودروهای شرکت، یا موجودی انبار سروکار دارند، سفته به عنوان تضمینی برای جبران خسارات احتمالی ناشی از سهل انگاری یا عمدی کارمند دریافت می شود. دلیل دیگر، حفظ اسرار تجاری و اطلاعات محرمانه شرکت است. در دنیای رقابتی امروز، دسترسی کارمندان به اطلاعات حساس می تواند ریسک های بزرگی را برای کسب وکارها ایجاد کند. سفته، نوعی بازدارنده برای جلوگیری از افشای این اطلاعات یا استفاده نامناسب از آن ها محسوب می شود. همچنین، برخی کارفرمایان از سفته برای تضمین وفاداری و پایداری کارمند در طول دوره قرارداد استفاده می کنند تا از ترک ناگهانی کار و ایجاد وقفه در پروژه ها جلوگیری کنند. این دلایل، اگرچه در ظاهر منطقی به نظر می رسند، اما باید همواره در چارچوب قانون و با رعایت حقوق کارمند انجام شوند.

جایگاه سفته ضمانت در قانون کار ایران

بر خلاف قانون تجارت که به صراحت به سفته پرداخته، در قانون کار ایران هیچ نص صریحی در خصوص سفته ضمانت کاری وجود ندارد. این بدان معناست که اخذ سفته از کارمندان، نه به موجب قانون، بلکه بیشتر بر اساس عرف و توافقات طرفین در روابط کاری شکل گرفته است. این خلأ قانونی، خود زمینه ساز برخی ابهامات و چالش ها می شود؛ چرا که نبود یک چارچوب مشخص، ممکن است در مواقعی به سوءاستفاده منجر شود. با این حال، رویه های قضایی و دکترین حقوقی، سفته ضمانت را در صورت رعایت شرایط قانونی خاص (مانند قید شدن بابت ضمانت کاری و مشخص بودن قرارداد مربوطه) معتبر دانسته و آن را از سایر سفته ها متمایز می کنند. بنابراین، اگرچه قانون کار مستقیماً آن را الزامی نمی داند، اما به دلیل اعتبار تجاری سفته، مراجع قضایی در صورت طرح دعوا، به آن رسیدگی خواهند کرد و این موضوع اهمیت آگاهی از نکات حقوقی را دوچندان می کند.

سفته ضمانت در مقابل چک ضمانت: کدام یک بهتر و امن تر است؟

انتخاب بین سفته و چک به عنوان سند ضمانت کاری، هم برای کارمند و هم برای کارفرما اهمیت دارد. هر یک از این اسناد تجاری، ویژگی ها و تبعات حقوقی خاص خود را دارند که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند تا انتخاب درستی صورت پذیرد و از مشکلات احتمالی جلوگیری شود.

تفاوت های حقوقی و عملی سفته و چک

سفته و چک هر دو از اسناد تجاری مهم هستند، اما تفاوت های عمده ای در نحوه صدور، قابلیت نقدشوندگی، مجازات عدم پرداخت و مدت اعتبار دارند که آن ها را از یکدیگر متمایز می کند. آشنایی با این تفاوت ها برای تصمیم گیری آگاهانه ضروری است.

ویژگی	سفته	چک
تعریف	سند تعهد به پرداخت مبلغی معین در زمان مشخص یا عندالمطالبه.	دستور پرداخت مبلغی از حساب بانکی صادرکننده به دارنده چک.
نحوه تهیه	قابل خرید از بانک ملی یا روزنامه فروشی ها (با مبلغ اسمی).	صرفاً توسط بانک و برای دارندگان حساب جاری صادر می شود.
مکان پرداخت	تعیین محل پرداخت اختیاری است، در غیر این صورت محل صدور است.	همیشه بانک است و باید از طریق بانک نقد شود.
مجازات عدم پرداخت	فقط جنبه حقوقی دارد؛ عدم پرداخت صرفاً منجر به مطالبه وجه می شود.	هم جنبه حقوقی دارد و هم در صورت عدم موجودی، جنبه کیفری (حبس) پیدا می کند.
مدت زمان پیگیری	دعوای حقوقی (واخواست و مطالبه) باید ظرف یک سال از تاریخ واخواست انجام شود.	دعوای کیفری ظرف شش ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت و دعوای حقوقی تا پنج سال.
انتقال به غیر	به راحتی از طریق پشت نویسی (ظهرنویسی) قابل انتقال است.	به راحتی از طریق پشت نویسی قابل انتقال است (مگر اینکه حواله کرد خط خورده باشد).
ضمانت	می تواند دارای ضامن (پشت نویس) باشد.	می تواند دارای ضامن (پشت نویس) باشد.

مزایا و معایب هر یک برای کارمند

برای کارمند، انتخاب بین سفته و چک ضمانت، شامل در نظر گرفتن ریسک ها و فرصت های هر سند است.

• مزایای سفته برای کارمند:
  • معمولاً قابلیت نقدشوندگی کمتری نسبت به چک دارد و کارفرما برای وصول آن نیاز به طی مراحل حقوقی بیشتری دارد.
  • عدم پرداخت آن، جنبه کیفری ندارد و کارمند با حبس مواجه نخواهد شد.
• معایب سفته برای کارمند:
  • به دلیل سهولت در انتقال (ظهرنویسی)، ممکن است به دست افراد ثالث بیفتد و کارمند مجبور به اثبات بی اعتباری سفته در برابر آن ها شود.
  • در صورت سوءاستفاده، بازپس گیری آن می تواند زمان بر و نیازمند پیگیری حقوقی باشد.
• مزایای چک برای کارمند:
  • در صورت درج قید جهت ضمانت، اثبات سوءاستفاده کارفرما از آن در مراجع قضایی آسان تر است.
  • به دلیل ویژگی های خاص چک، احتمال سفید امضا دادن آن کمتر است.
• معایب چک برای کارمند:
  • اگر چک بابت ضمانت، بدون قید جهت ضمانت صادر شود، کارفرما می تواند به راحتی آن را نقد کند و کارمند برای اثبات حقانیت خود با چالش مواجه خواهد شد.
  • اگر چک تاریخ داشته باشد و به تاریخ آن توجه نشود، ممکن است کارمند با مجازات کیفری (حبس) روبرو شود.

مزایا و معایب هر یک برای کارفرما

از دیدگاه کارفرما نیز هر یک از این اسناد، مزایا و معایبی دارند که باید در نظر گرفته شوند.

• مزایای سفته برای کارفرما:
  • دسترسی آسان و هزینه کمتر برای تهیه.
  • برای مبالغ بالا، می تواند به عنوان یک ابزار ضمانتی منعطف عمل کند.
• معایب سفته برای کارفرما:
  • فرایند وصول آن صرفاً حقوقی است و زمان بر.
  • اثبات خیانت در امانت برای وصول سفته می تواند پیچیدگی های خاص خود را داشته باشد.
• مزایای چک برای کارفرما:
  • قابلیت نقدشوندگی بالاتر و سهولت وصول از طریق بانک.
  • در صورت عدم موجودی و عدم قید جهت ضمانت، کارمند با مجازات کیفری مواجه می شود که می تواند بازدارندگی بیشتری داشته باشد.
• معایب چک برای کارفرما:
  • تهیه دسته چک برای همه کارمندان امکان پذیر نیست.
  • در صورت قید جهت ضمانت، وصول آن صرفاً با اثبات عدم انجام تعهد امکان پذیر است و جنبه کیفری ندارد.

مراحل تهیه سفته و نکات مهم هنگام خرید سفته ضمانت

اولین گام برای نوشتن سفته ضمانت کاری، تهیه خود برگه سفته است. این مرحله نیز مانند سایر مراحل، دارای نکاتی است که باید به آن ها توجه شود تا سفته ای معتبر و مطابق با نیاز تهیه گردد.

از کجا سفته تهیه کنیم؟

سفته به عنوان یک سند تجاری، باید از مراجع معتبر تهیه شود. اصلی ترین و قابل اعتمادترین مرجع برای تهیه سفته، شعب بانک ملی ایران هستند. در بانک ملی، سفته ها با قیمت اسمی و با رعایت کلیه ضوابط قانونی به فروش می رسند. علاوه بر بانک ملی، برخی روزنامه فروشی ها و مراکز خدمات اداری نیز سفته را عرضه می کنند. اما توصیه می شود برای اطمینان از اصالت و جلوگیری از خرید سفته های تقلبی یا با مشکل، حتماً از شعب بانک ملی سفته را تهیه کنید. خرید از منابع غیرمعتبر ممکن است به دلیل عدم رعایت استانداردها یا فروش سفته های آسیب دیده، در آینده مشکلاتی را ایجاد کند.

مبلغ اسمی سفته و هزینه های آن

روی هر برگه سفته، مبلغی به عنوان مبلغ اسمی درج شده است (مثلاً سفته تا مبلغ ده میلیون ریال). این مبلغ نشان دهنده حداکثر اعتباری است که می توان برای آن سفته تعیین کرد. به عنوان مثال، اگر سفته ای با مبلغ اسمی ده میلیون ریال خریداری کنید، نمی توانید برای آن مبلغی بیش از ده میلیون ریال (یک میلیون تومان) در نظر بگیرید. البته در صورت نوشتن سفته ضمانت کاری با مبلغی بیشتر از مبلغ اسمی، سفته همچنان معتبر است، اما اعتبار تجاری آن ممکن است دچار خدشه شود و در صورت اختلاف، فقط تا سقف مبلغ اسمی، از امتیازات اسناد تجاری بهره مند خواهد شد. هزینه ای که برای خرید سفته پرداخت می کنید، در واقع مالیات آن است که بر اساس مبلغ اسمی سفته و توسط مجلس شورای اسلامی تعیین می شود. هر چه مبلغ اسمی سفته بیشتر باشد، هزینه خرید آن نیز بالاتر خواهد بود. بنابراین، هنگام خرید سفته، به مبلغ اسمی درج شده روی آن دقت کنید و سفته ای را انتخاب کنید که سقف آن متناسب با مبلغ ضمانت مورد نیاز کارفرما باشد.

انتخاب سفته با مبلغ اسمی مناسب

در هنگام خرید سفته، انتخاب مبلغ اسمی مناسب اهمیت زیادی دارد. معمولاً کارفرمایان، مبلغ مشخصی را برای ضمانت کاری درخواست می کنند. شما باید سفته ای را تهیه کنید که مبلغ اسمی آن حداقل برابر یا بیشتر از مبلغ درخواستی کارفرما باشد. به عنوان مثال، اگر کارفرما سفته ای به مبلغ ۵۰ میلیون تومان درخواست می کند، شما باید سفته ای تهیه کنید که مبلغ اسمی آن ۵۰ میلیون تومان یا بیشتر باشد. هرگز سعی نکنید با نوشتن سفته ضمانت کاری با مبلغی کمتر از مبلغ اسمی، در آینده با چالش مواجه شوید. این کار نه تنها اعتبارسنجی سند را زیر سوال می برد، بلکه ممکن است در نهایت به ضرر کارمند تمام شود؛ چرا که در صورت اختلاف، حداکثر تا سقف مبلغ اسمی سفته، می توان از حمایت های قانونی مربوط به اسناد تجاری بهره برد.

آموزش گام به گام تکمیل سفته ضمانت کاری: چگونه حقوق خود را حفظ کنیم؟

تکمیل صحیح سفته ضمانت کاری، حیاتی ترین مرحله برای حفظ حقوق کارمند است. کوچکترین اشتباه یا غفلت در این مرحله می تواند عواقب جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. در این بخش، به صورت گام به گام نحوه پر کردن سفته را تشریح می کنیم.

آشنایی با بخش های مختلف سفته

یک برگه سفته شامل چندین بخش اصلی است که هر یک باید با دقت تکمیل شوند:

1. مبلغ به عدد و حروف: در بالای سفته و در بخش مشخص شده، مبلغ سفته را هم به عدد و هم به حروف بنویسید. این دو باید دقیقاً با هم مطابقت داشته باشند. به عنوان مثال: مبلغ: 500,000,000 ریال و در بخش حروف: پانصد میلیون ریال.
2. نام و نام خانوادگی صادرکننده (کارمند): در این قسمت، نام و نام خانوادگی کامل خود (کارمند) را به وضوح بنویسید.
3. نام گیرنده وجه (کارفرما): این بخش بسیار مهم است. نام کامل و دقیق کارفرما (چه شخص حقیقی و چه حقوقی) را قید کنید. برای شرکت ها، نام کامل شرکت (مثلاً شرکت [نام شرکت] با مسئولیت محدود) را ذکر کنید.
4. تاریخ صدور سفته: تاریخی که سفته را صادر می کنید (روز، ماه، سال) را با دقت درج کنید. این تاریخ با تاریخ پرداخت سفته متفاوت است.
5. محل پرداخت (اختیاری): این بخش معمولاً خالی گذاشته می شود، اما اگر قصد دارید محل خاصی برای پرداخت مشخص کنید، می توانید آن را پر کنید. عدم درج آن، به اعتبار سفته لطمه ای وارد نمی کند و محل صدور سفته، محل پرداخت آن تلقی می شود.
6. امضا و اثر انگشت صادرکننده: در پایین سفته، امضای خود را مطابق با امضاهای رسمی دیگرتان ثبت کنید. توصیه می شود برای افزایش اعتبار سفته، علاوه بر امضا، اثر انگشت خود را نیز بزنید.

نکات طلایی و الزامی برای پر کردن هر بخش

هنگام نوشتن سفته ضمانت کاری، رعایت نکات زیر از اهمیت حیاتی برخوردار است:

• مبلغ: همیشه مبلغ سفته را هم به عدد و هم به حروف به صورت دقیق و خوانا بنویسید. هرگونه مغایرت یا ناخوانایی می تواند مشکل ساز شود. اطمینان حاصل کنید که مبلغ نوشته شده از مبلغ اسمی سفته تجاوز نمی کند.
• نام گیرنده: این یکی از مهم ترین نکات است. هرگز عبارت در وجه حامل را ننویسید. حتماً و حتماً نام کامل و دقیق کارفرما (چه شخص حقیقی و چه حقوقی) را به عنوان گیرنده وجه درج کنید. با این کار، از انتقال سفته به اشخاص ثالث بدون اطلاع شما جلوگیری می شود و در صورت بروز مشکل، تکلیف گیرنده سفته مشخص است.
• تاریخ پرداخت: برای سفته های ضمانت کاری، هرگز تاریخی در بخش تاریخ پرداخت سفته ننویسید. در عوض، در بخش مربوط به قید تعهد یا در ظهر سفته، عبارت عندالمطالبه یا به محض رویت را درج کنید، هرچند که بهتر است اصلاً تاریخ پرداخت قید نشود. اگر تاریخ پرداخت درج شود، سفته از حالت ضمانت خارج شده و به یک سفته وعده دار تبدیل می شود که کارفرما می تواند در تاریخ مشخص شده، آن را مطالبه کند.
• عبارت بابت ضمانت: این عبارت باید به صورت واضح و بدون ابهام، روی سفته یا در ظهر آن درج شود. بهترین راهکار این است که بنویسید: این سفته بابت ضمانت حسن انجام کار و تعهدات قراردادی به شماره [شماره قرارداد کار] مورخ [تاریخ قرارداد کار] به کارفرما [نام کامل کارفرما] تحویل گردیده است. این عبارت، ماهیت سفته را از یک سند بدهی عادی به یک سند ضمانتی تغییر می دهد و اثبات سوءاستفاده را آسان تر می کند.
• خط زدن حواله کرد: در متن سفته، عبارتی تحت عنوان حواله کرد وجود دارد که به دارنده سفته اجازه می دهد آن را به دیگری منتقل کند. برای جلوگیری از این امر و حفظ حقوق خود، حتماً عبارت حواله کرد را با کشیدن خط روی آن، خط بزنید. این اقدام باعث می شود که سفته فقط در دست کارفرما باقی بماند و قابلیت انتقال به غیر را نداشته باشد.
• امضا و اثر انگشت: امضای شما باید کاملاً خوانا و مشابه سایر امضاهای رسمی شما باشد. اثر انگشت نیز به اعتبار سفته می افزاید و شناسایی صادرکننده را قطعی تر می کند.

همیشه به یاد داشته باشید که سفته ضمانت کاری، یک سند حقوقی است که می تواند تبعات جدی داشته باشد. هرگز عجله نکنید و تمامی بخش های آن را با دقت و آگاهی کامل پر کنید.

بایدها و نبایدهای حقوقی قبل و هنگام تحویل سفته ضمانت کاری

صرف نوشتن سفته ضمانت کاری به تنهایی کافی نیست. قبل و هنگام تحویل این سند، بایدها و نبایدهایی وجود دارد که رعایت آن ها برای جلوگیری از مشکلات احتمالی، ضروری است. این نکات، هم برای کارمند و هم برای کارفرما حائز اهمیت هستند.

بایدها (اقداماتی که حتماً باید انجام دهید)

پیش از آنکه سفته را به کارفرما تحویل دهید، مطمئن شوید که تمامی اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام داده اید:

1. قرارداد کار مکتوب و شفاف: هرگز سفته را بدون داشتن یک قرارداد کار مکتوب و کاملاً شفاف ارائه ندهید. این قرارداد باید شامل شرح وظایف دقیق، تعهدات طرفین، مدت همکاری و شرایط اتمام همکاری باشد. وجود قرارداد، چارچوب قانونی رابطه کاری را مشخص می کند و از ابهامات می کاهد.
2. کپی برابر اصل سفته: پس از تکمیل و امضای سفته، حتماً یک کپی واضح و خوانا از تمامی بخش های سفته (هم روی سفته و هم ظهر آن در صورت وجود توضیحات) برای خود نگه دارید. در صورت امکان، از کارفرما بخواهید روی کپی شما عبارت کپی برابر اصل است را قید و امضا کند. این کپی، مهمترین مدرک شما در صورت بروز اختلاف یا سوءاستفاده خواهد بود.
3. مطالعه دقیق قرارداد: قبل از امضای هر سندی، از جمله سفته، تمام مفاد قرارداد کار را بادقت و بدون عجله مطالعه کنید. از تمامی تعهدات و وظایف خود آگاه شوید و در صورت وجود هرگونه ابهام، از کارفرما توضیح بخواهید.
4. مشاوره حقوقی: اگر در مورد جزئیات نوشتن سفته ضمانت کاری یا هر یک از بندهای قرارداد شک یا ابهامی دارید، قبل از تحویل سفته با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت کنید. این هزینه اندک، می تواند شما را از خسارات بسیار بزرگ تر در آینده نجات دهد.
5. درج شماره قرارداد: حتماً شماره و تاریخ قرارداد کار مربوطه را روی سفته، در کنار عبارت بابت ضمانت حسن انجام کار، قید کنید. این کار ارتباط مستقیم سفته با قرارداد کار را مستند می کند و از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری می نماید.

نبایدها (اقداماتی که هرگز نباید انجام دهید)

برخی اقدامات هستند که انجام آن ها می تواند به سادگی، شما را در معرض خطرات حقوقی جدی قرار دهد. از این موارد جداً خودداری کنید:

1. هرگز سفته سفید امضا ندهید! این مهمترین و جدی ترین هشدار است. تحویل سفته سفید امضا، به کارفرما اجازه می دهد تا هر مبلغی و هر شرایطی را روی سفته درج کند. اثبات بی اعتباری چنین سفته ای در دادگاه بسیار دشوار و تقریباً غیرممکن است. این اقدام، راه را برای هرگونه سوءاستفاده باز می کند و می تواند عواقب فاجعه بار مالی و حقوقی برای شما به دنبال داشته باشد.
2. سفته را بدون قرارداد کار مشخص ارائه ندهید: همانطور که گفته شد، سفته ضمانت باید مرتبط با یک قرارداد کار شفاف باشد. بدون قرارداد، کارفرما می تواند مدعی شود که سفته بابت بدهی دیگری صادر شده است و اثبات خلاف آن برای کارمند بسیار دشوار خواهد بود.
3. هیچ بخش مهمی از سفته را خالی نگذارید: جز بخش محل پرداخت که اختیاری است، نباید هیچ بخش مهمی از سفته (مانند مبلغ، نام گیرنده، تاریخ صدور) را خالی بگذارید. این کار می تواند زمینه ساز سوءاستفاده های بعدی شود.
4. به کارفرما اجازه ندهید سفته را در وجه حامل دریافت کند: همانطور که قبلاً اشاره شد، حتماً نام کامل کارفرما را به عنوان گیرنده وجه درج کنید و عبارت حواله کرد را خط بزنید. اگر سفته در وجه حامل صادر شود، هر کسی که سفته را در دست داشته باشد، می تواند وجه آن را مطالبه کند و شما مجبور خواهید بود در برابر شخص ثالثی پاسخگو باشید.

سفید امضا کردن سفته یا تحویل آن بدون قید و شرط، مانند واگذار کردن کلید خانه تان به فردی ناشناس است. هرگز چنین ریسکی را به جان نخرید.

چالش های حقوقی و راه های مقابله با سوءاستفاده از سفته ضمانت کاری

با وجود رعایت تمامی نکات در نوشتن سفته ضمانت کاری، همچنان احتمال سوءاستفاده از سوی کارفرمایان سودجو وجود دارد. شناخت چالش های حقوقی و آگاهی از راه های مقابله با آن ها، برای حفظ حقوق کارمند ضروری است.

مفهوم خیانت در امانت در سفته ضمانت

سفته ضمانت کاری، سندی است که کارفرما آن را به عنوان امانت نزد خود نگهداری می کند. اگر کارفرما از این سفته، خارج از حدود اختیارات و بدون اثبات عدم انجام تعهدات از سوی کارمند، استفاده کند یا به مطالبه وجه آن بپردازد، مرتکب جرم خیانت در امانت شده است. جرم خیانت در امانت در ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) تعریف شده است و برای آن مجازات حبس (از شش ماه تا سه سال) در نظر گرفته شده است. برای تحقق این جرم، باید اثبات شود که: ۱. سفته به عنوان امانت به کارفرما سپرده شده است (با قید بابت ضمانت روی سفته و قرارداد)، ۲. کارفرما سفته را با قصد سوء و به ضرر صاحب آن مورد استفاده قرار داده است (مثلاً آن را به اجرا گذاشته در حالی که کارمند به تعهداتش عمل کرده بود). اثبات عدم انجام تعهد از سوی کارفرما و اثبات حسن انجام کار از سوی کارمند، کلید اصلی در این دعاوی است.

نحوه پیگیری و شکایت در صورت سوءاستفاده

در صورت بروز سوءاستفاده از سفته ضمانت کاری، کارمند می تواند از طریق مراجع قضایی اقدام به پیگیری و شکایت کند. مراحل و مراجع صالح به شرح زیر است:

1. مراجع صالح:
   • دادگاه حقوقی: برای مطالبه اصل سفته و ابطال آن در صورتی که کارفرما سفته را به اجرا گذاشته باشد.
   • دادسرای عمومی و انقلاب: برای شکایت کیفری بابت جرم خیانت در امانت.
2. مدارک لازم برای طرح دعوا:
   • کپی سفته (کپی برابر اصل شده بسیار کمک کننده است).
   • قرارداد کار مکتوب و شفاف.
   • شواهد و مدارک دال بر حسن انجام وظایف و تعهدات کاری (مانند فیش حقوقی، گزارش کار، شهادت همکاران).
   • نامه اتمام همکاری یا تسویه حساب.
   • هرگونه مدرک دیگری که نشان دهنده عدم قصور کارمند و سوءاستفاده کارفرما باشد.
3. مراحل و فرایند قانونی:
   • ابتدا باید با ارائه شکواییه به دادسرای عمومی و انقلاب، دعوای کیفری خیانت در امانت را مطرح کرد.
   • همزمان یا پس از آن، می توان با تقدیم دادخواست به دادگاه حقوقی، تقاضای ابطال سفته یا استرداد آن را مطرح کرد.
   • جمع آوری مدارک و شواهد کافی برای اثبات ادعا، نقش حیاتی در موفقیت این دعاوی دارد. توصیه می شود حتماً با یک وکیل متخصص مشورت کنید.

بازپس گیری سفته ضمانت کاری: حق کارمند پس از اتمام همکاری

یکی از مهمترین حقوق کارمند پس از پایان همکاری، بازپس گیری سفته ضمانت کاری است. کارفرما موظف است پس از اتمام قرارداد و اطمینان از عدم وجود تعهدات معوقه، سفته را به کارمند عودت دهد.

زمان قانونی بازپس گیری سفته

حق بازپس گیری سفته ضمانت کاری، به محض اتمام قرارداد کار، استعفای کارمند، فسخ قرارداد توسط هر یک از طرفین یا پایان پروژه و تسویه حساب کامل، برای کارمند محقق می شود. به عبارت دیگر، تا زمانی که رابطه کاری و تعهدات مربوط به آن برقرار است، سفته در دست کارفرما به عنوان امانت باقی می ماند. اما به محض قطعیت اتمام رابطه کاری و عدم وجود هرگونه ادعای منطقی و مستند از سوی کارفرما مبنی بر نقض تعهدات، کارمند حق دارد سفته خود را مطالبه و بازپس گیرد. کارفرما حق ندارد به بهانه های واهی یا برای فشار بر کارمند، از استرداد سفته خودداری کند.

مراحل درخواست و پیگیری بازپس گیری

برای بازپس گیری سفته ضمانت کاری، کارمند باید مراحل زیر را طی کند:

1. درخواست کتبی: ابتدا یک درخواست کتبی و رسمی خطاب به کارفرما تنظیم کنید که در آن، با اشاره به اتمام همکاری و تاریخ آن، خواستار بازپس گیری سفته ضمانت کاری خود شوید. در این درخواست، مشخصات سفته (مبلغ، تاریخ صدور، شماره قرارداد مربوطه) را ذکر کنید.
2. ارسال از طریق مراجع رسمی: درخواست کتبی را از طریق پست سفارشی یا با مراجعه حضوری و دریافت رسید به کارفرما تحویل دهید. استفاده از اظهارنامه قضایی نیز یک روش رسمی و مستند برای مطالبه سفته است که می تواند به عنوان مدرک در دادگاه مورد استفاده قرار گیرد.
3. پیگیری حقوقی: در صورتی که کارفرما از بازپس گیری سفته امتناع کرد، می توانید از طریق مراجع قضایی اقدام به طرح دعوا کنید. همانطور که پیشتر گفته شد، می توانید ابتدا شکواییه خیانت در امانت را در دادسرا مطرح کنید و همزمان یا پس از آن، دادخواست حقوقی استرداد سفته را به دادگاه عمومی حقوقی ارائه دهید.

مستندسازی بازپس گیری

حتی پس از آنکه کارفرما سفته را به شما بازگرداند، فرآیند مستندسازی بسیار مهم است. هرگز سفته را بدون دریافت رسید کتبی بازپس نگیرید. یک رسید کتبی شامل موارد زیر:

1. تاریخ دقیق بازپس گیری.
2. مشخصات کامل سفته بازگردانده شده (مبلغ، تاریخ صدور).
3. تاییدیه کارفرما مبنی بر اینکه سفته دریافت شده، همان سفته ضمانت کاری است و هیچ سفته دیگری نزد ایشان باقی نمانده است.
4. امضا و مهر کارفرما.

این رسید، سندی محکم برای شما خواهد بود که نشان می دهد تعهدات شما پایان یافته و سند ضمانتی شما عودت داده شده است و از هرگونه ادعای احتمالی در آینده جلوگیری می کند.

سوالات متداول

آیا کارفرما می تواند مبلغ سفته را بعداً بیشتر کند؟

خیر، کارفرما نمی تواند مبلغ سفته ای را که شما امضا کرده اید، بعداً بیشتر کند. اگر مبلغ سفته توسط شما هم به عدد و هم به حروف نوشته شده باشد، هرگونه تغییر در آن، جرم جعل محسوب می شود و فاقد اعتبار است. اگر سفته سفید امضا تحویل داده باشید، کارفرما می تواند مبلغ دلخواه را درج کند که در این صورت اثبات جعلی بودن آن برای شما بسیار دشوار خواهد بود.

اگر در سفته ضمانت، تاریخ پرداخت درج شود، چه عواقبی دارد؟

اگر در سفته ضمانت کاری، تاریخ پرداخت درج شود، سفته از حالت ضمانتی خارج شده و به یک سفته وعده دار تبدیل می شود. در این صورت، کارفرما می تواند در تاریخ مشخص شده، وجه سفته را مطالبه کند و شما برای اثبات اینکه این سفته بابت ضمانت بوده و تاریخ آن اشتباه درج شده، با چالش های جدی مواجه خواهید شد. به همین دلیل، تأکید می شود که در بخش تاریخ پرداخت سفته ضمانت، هیچ تاریخی درج نشود.

آیا کارفرما می تواند سفته ضمانت را به شخص دیگری منتقل کند؟

بله، در حالت عادی سفته یک سند قابل انتقال است و کارفرما می تواند آن را از طریق پشت نویسی (ظهرنویسی) به شخص دیگری منتقل کند. با این حال، اگر شما عبارت حواله کرد را روی سفته خط زده باشید و یا صراحتاً در متن سفته یا ظهر آن قید کرده باشید که این سفته غیرقابل انتقال است یا در وجه حامل نیست، انتقال آن به غیر ممکن نخواهد بود. به همین دلیل، خط زدن عبارت حواله کرد از اهمیت بالایی برخوردار است.

در صورت مفقود شدن کپی سفته برای کارمند، چه باید کرد؟

مفقود شدن کپی سفته برای کارمند، می تواند مشکلاتی ایجاد کند، اما به معنای از دست دادن کامل حقوق نیست. در این شرایط، می توانید با جمع آوری سایر مدارک مربوط به رابطه کاری (مانند قرارداد کار، فیش حقوقی، گواهی اشتغال به کار)، و شهادت شهود، سعی در اثبات وجود سفته و ماهیت ضمانتی آن کنید. در صورت بروز اختلاف، باید از طریق مراجع قضایی اقدام به طرح دعوا کرده و با ارائه دلایل و شواهد، خواستار ابطال یا استرداد سفته شوید. تهیه یک کپی جدید از سفته از کارفرما در صورت همکاری او، راهکار ساده تری است.

آیا برای کار با مبالغ کم نیز نیاز به سفته ضمانت است؟

نیاز به سفته ضمانت کاری، ارتباطی مستقیم با مبلغ ندارد، بلکه به ماهیت کار، میزان مسئولیت ها، و اعتماد بین طرفین بستگی دارد. حتی برای مشاغلی که به ظاهر با مبالغ کم سروکار دارند، اما دارای اسرار تجاری یا دسترسی به اطلاعات حساس هستند، کارفرما ممکن است درخواست سفته کند. تصمیم گیری در این خصوص به سیاست های داخلی کارفرما و توافقات اولیه بازمی گردد. با این حال، حتی برای مبالغ کم نیز رعایت نکات حقوقی و تکمیل صحیح سفته الزامی است.

آیا ضامن پشت سفته ضمانت کاری، مسئولیت حقوقی دارد؟

بله، اگر شخصی به عنوان ضامن پشت سفته ضمانت کاری را امضا کند، مسئولیت تضامنی با صادرکننده سفته (کارمند) خواهد داشت. این بدان معناست که در صورت عدم ایفای تعهدات از سوی کارمند و مطالبه وجه سفته، دارنده سفته (کارفرما) می تواند هم به کارمند و هم به ضامن رجوع کرده و هر دو را مسئول پرداخت مبلغ سفته بداند. برای جلوگیری از این مسئولیت، باید صراحتاً قید شود که امضای پشت سفته صرفاً بابت اطلاع است و نه ضمانت، هرچند که معمولاً در رویه قضایی، امضای پشت سفته به منزله ضمانت تلقی می شود.

اگر کارفرما سفته را پس ندهد و حاضر به همکاری نباشد، چه باید کرد؟

اگر پس از اتمام همکاری و تسویه حساب، کارفرما از بازگرداندن سفته ضمانت کاری شما خودداری کند و حاضر به همکاری نباشد، شما می توانید از طریق مجاری قانونی اقدام کنید. ابتدا با ارسال اظهارنامه قضایی از کارفرما بخواهید که سفته را مسترد کند. در صورت عدم پاسخ یا امتناع مجدد، می توانید با استناد به اظهارنامه و مدارک اتمام همکاری، به دادسرای عمومی و انقلاب شکایت کیفری خیانت در امانت را مطرح کرده و همزمان، دادخواست حقوقی استرداد سفته را به دادگاه تقدیم نمایید. در این مسیر، مشاوره و کمک از یک وکیل متخصص بسیار حیاتی است.