خلاصه کتاب تاریخ تربیت بدنی و ورزش ( نویسنده فاطمه کیانی )

کتاب «تاریخ تربیت بدنی و ورزش» اثر فاطمه کیانی، سفری جامع به ریشه ها و تحولات ورزش در ایران و جهان است. این اثر با مروری بر تمدن های باستان تا دوران معاصر، به بررسی فلسفه، اهداف و الگوهای تربیت بدنی می پردازد و سرفصل هایی چون المپیک، ورزش های تیمی و باستانی را به دقت واکاوی می کند. مطالعه این کتاب برای درک عمیق تر از جایگاه ورزش در فرهنگ ها و تمدن های مختلف ضروری است.

«تاریخ تربیت بدنی و ورزش» به قلم فاطمه کیانی، کتابی است جامع و پژوهش محور که به تحلیل سیر تحول ورزش و تربیت بدنی از دوران اولیه حیات بشر تا عصر حاضر می پردازد. این اثر نه تنها یک مرور تاریخی صرف، بلکه تلاشی برای درک پیوندهای عمیق میان فعالیت های جسمانی، فرهنگ، اجتماع و فلسفه در تمدن های گوناگون است. نویسنده با نگاهی دقیق و ساختارمند، خواننده را با خود به گذشته می برد تا ریشه های فعالیت های جسمانی، اهداف نهفته در پس آن ها و چگونگی شکل گیری ورزش های امروزی را درک کند.

اهمیت مطالعه تاریخچه ورزش در عصر حاضر بر کسی پوشیده نیست. آگاهی از گذشته به ما کمک می کند تا ارزش های کنونی ورزش را بهتر درک کنیم، از تجربیات پیشینیان درس بگیریم و به برنامه ریزی های مؤثرتر برای آینده بپردازیم. این کتاب با فراهم آوردن یک دیدگاه تاریخی گسترده، این امکان را به مخاطب می دهد تا تحولات اجتماعی، فرهنگی و علمی را از دریچه تربیت بدنی و ورزش مشاهده کند و به عمق مفاهیم ورزشی پی ببرد.

هدف از این مقاله، ارائه یک خلاصه جامع کتاب تاریخ تربیت بدنی و ورزش است تا دانشجویان، اساتید، پژوهشگران، علاقه مندان به تاریخ ورزش و حتی خریداران احتمالی کتاب بتوانند در کوتاه ترین زمان ممکن، درکی عمیق و ساختارمند از محتوای اصلی این اثر ارزشمند به دست آورند. این مقاله فراتر از یک معرفی صرف عمل کرده و با ارائه اطلاعات جزئی تر از هر فصل، ارزش افزوده ای برای مخاطب ایجاد می کند. این کتاب با پرداختن به ابعاد مختلف تربیت بدنی در جوامع کهن و نوین، به عنوان یک منبع کلیدی و مرجع مهم در زمینه تاریخ تربیت بدنی و ورزش فاطمه کیانی شناخته می شود و جامعیت آن یکی از ویژگی های برجسته آن است.

فصل ۱: کلیات تاریخ تربیت بدنی و ورزش

نخستین فصل از کتاب «تاریخ تربیت بدنی و ورزش» به بررسی مبانی و مفاهیم بنیادین مرتبط با تربیت بدنی و تاریخ می پردازد. این فصل به خواننده دیدگاهی کلی درباره چیستی تربیت بدنی و چرایی اهمیت مطالعه تاریخ آن ارائه می دهد. درک این کلیات، پایه ای محکم برای ورود به بحث های تخصصی تر در فصول بعدی فراهم می آورد.

مقدمه ای بر پیدایش و شناخت تربیت بدنی

در این بخش، فاطمه کیانی به معرفی تربیت بدنی و گستره آن می پردازد. تربیت بدنی صرفاً به معنای انجام فعالیت های ورزشی نیست، بلکه شامل هرگونه فعالیت جسمانی است که هدف آن بهبود، حفظ و ارتقای سلامت جسمی و روحی فرد باشد. از زمان های بسیار دور، انسان برای بقا در طبیعت وحشی و مواجهه با چالش های محیطی، ناگزیر به تقویت قوای جسمانی خود بوده است. شکار، فرار از شکارچیان، ساخت پناهگاه و مبارزه برای منابع، همگی نیاز به بدنی آماده و ورزیده داشته اند. این پویش ذاتی انسان در تقویت نیروهای خدادادی و بهبود مستمر آن به منظور بقا، اساس پیدایش تربیت بدنی را شکل می دهد. بنابراین، تربیت بدنی ریشه ای به قدمت حیات بشر دارد و با نیازهای اساسی او پیوند خورده است.

تعریف و فایده تاریخ

بخش دیگری از فصل اول به تعریف و فایده تاریخ اختصاص دارد. تاریخ، نه تنها مجموعه ای از وقایع گذشته، بلکه به مثابه آیینه تجارب بشری است که درس ها و الگوهای تکرارشونده را به ما نشان می دهد. مطالعه تاریخ به انسان کمک می کند تا گذشته را بشناسد، حال را درک کند و برای آینده برنامه ریزی کند. فایده اصلی تاریخ، درس گرفتن از موفقیت ها و شکست های گذشتگان است تا از تکرار اشتباهات پرهیز کرده و مسیرهای بهتری را برای پیشرفت برگزینیم. تاریخ، بستری برای فهم ریشه ها و دلایل تحولات است و بدون آن، درک صحیح از پدیده های امروزی دشوار خواهد بود.

تاریخ و تربیت بدنی

پیوند میان تاریخ و تربیت بدنی ناگسستنی است. تحولات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حتی علمی در هر جامعه ای، تأثیر مستقیمی بر نگرش به فعالیت های جسمانی و الگوهای تربیت بدنی داشته اند. برای مثال، در دوره هایی که جنگ و مبارزه نقش پررنگی داشته، تربیت بدنی عمدتاً بر آمادگی نظامی متمرکز بوده است؛ در حالی که در دوران صلح و شکوفایی فرهنگی، جنبه های زیبایی شناختی و هنری ورزش مورد توجه قرار گرفته اند. بررسی سیر تکامل ورزش و تربیت بدنی در طول تاریخ حیاتی است، زیرا به ما امکان می دهد تا اهداف و آرمان های تربیت بدنی در زمان ها و ادوار گذشته را بشناسیم، دیدگاه ها و نظریه های اندیشمندان را بررسی کنیم و با یک تحلیل صحیح، از دانش و اندیشه های آنان در پویایی و بالندگی تربیت بدنی امروزی بهره برداری کنیم. شناخت این روند تاریخی، کلید فهم دقیق تر وضعیت کنونی ورزش در جهان و اهمیت تاریخ تربیت بدنی است.

فصل ۲: تربیت بدنی در دوره باستان

فصل دوم کتاب «تاریخ تربیت بدنی و ورزش» به بررسی عمیق تر جایگاه تربیت بدنی و ورزش در تمدن های بزرگ باستانی می پردازد. این دوره، گهواره بسیاری از سنت ها و مفاهیم ورزشی است که تا به امروز نیز تأثیر خود را حفظ کرده اند. درک رویکردهای تمدن های باستانی به فعالیت های جسمانی، کلید فهم سیر تکامل ورزش در جهان است.

مقدمه

در دوران باستان، ورزش فراتر از یک سرگرمی صرف بود و با ابعاد مختلف زندگی اجتماعی، مذهبی، نظامی و فلسفی گره خورده بود. در هر تمدن، ورزش با توجه به نیازها و آرمان های خاص آن جامعه شکل و شمایل متفاوتی به خود می گرفت. از چین باستان گرفته تا یونان و روم، فعالیت های جسمانی نقش مهمی در پرورش جسم و روح شهروندان ایفا می کردند.

تربیت بدنی در چین

در چین باستان، تربیت بدنی و ورزش پیوندی ناگسستنی با فلسفه و طب سنتی داشت. ورزش های رزمی (کونگ فو) نه تنها برای دفاع شخصی، بلکه به عنوان ابزاری برای تقویت جسم و تمرکز ذهنی مورد توجه بودند. چینی ها معتقد بودند که تعادل بین بدن و ذهن، اساس سلامت و طول عمر است. تمریناتی مانند چی کونگ و تای چی که امروزه نیز رواج دارند، ریشه در همین دوران دارند و بر جریان انرژی حیاتی (چی) در بدن تأکید داشتند. ورزش در چین باستان، ابزاری برای دستیابی به هارمونی درونی و بیرونی محسوب می شد.

تربیت بدنی در هند

هند باستان نیز رویکردی عمیقاً معنوی به تربیت بدنی داشت. یوگا و تمرینات معنوی-جسمانی، محور اصلی فعالیت های بدنی در این سرزمین بودند. هدف از این تمرینات، تنها تقویت عضلات نبود، بلکه بهبود سلامت کلی بدن، آرامش ذهن و رسیدن به تعادل درونی بود. یوگا مجموعه ای از وضعیت ها (آسانا)، تمرینات تنفسی (پرانایاما) و مدیتیشن را شامل می شد که همگی برای آماده سازی بدن و ذهن جهت رسیدن به مراحل بالاتر خودشناسی و روشنایی مورد استفاده قرار می گرفتند. تربیت بدنی در تمدن های باستان (چین، هند) نشان دهنده نگرش های متفاوت به نقش ورزش در زندگی است.

تربیت بدنی در یونان باستان

یونان باستان، مهد تمدن غربی، جایگاه ویژه ای در تاریخ تربیت بدنی و ورزش دارد. آرمان یونانیان، دستیابی به «کالوکاگاتیا» بود؛ یعنی کمال جسمانی و فکری. آن ها معتقد بودند که بدن سالم، میزبان ذهن سالم است. بازی های المپیک باستان که هر چهار سال یک بار برگزار می شدند، نمادی از این آرمان بودند و نه تنها یک رویداد ورزشی، بلکه یک مراسم مذهبی-اجتماعی عظیم محسوب می شدند. مدارس ژیمناستیک (Gymnasia) مراکز اصلی تربیت بدنی و فکری بودند که جوانان را برای ایفای نقش شهروندی آماده می کردند. کشتی، دو، پرش، پرتاب دیسک و نیزه از جمله ورزش های کلیدی بودند. اهمیت تربیت بدنی در زندگی شهروندان یونان تا حدی بود که مشارکت در ورزش و تماشای مسابقات، بخش جدایی ناپذیری از هویت اجتماعی آن ها به شمار می رفت.

تربیت بدنی در روم

بر خلاف یونانیان که به زیبایی و کمال جسمی اهمیت می دادند، رومی ها بیشتر بر آمادگی نظامی و قدرت فیزیکی تمرکز داشتند. ارتش روم، به عنوان ستون فقرات امپراتوری، نیازمند سربازانی قوی و ورزیده بود. تمرینات نظامی سخت، شامل پیاده روی های طولانی، ساخت پل و استحکامات، و مبارزات تن به تن، بخش مهمی از تربیت بدنی رومی ها را تشکیل می داد. علاوه بر این، بازی های گلادیاتوری و سرگرمی های عمومی در کولوسئوم، هرچند جنبه ورزشی داشتند، بیشتر برای تفریح و سرگرمی توده ها و نمایش قدرت امپراتوری طراحی شده بودند. این رویدادها، خشونت بار و خونین بودند و هدف اصلی آن ها، تربیت بدنی به معنای یونانی آن نبود، بلکه بیشتر به نمایش قدرت و ارعاب می پرداختند.

تربیت بدنی در مصر قدیم

در مصر قدیم نیز شواهد زیادی از فعالیت های ورزشی به چشم می خورد. نقاشی های باستانی بر روی مقبره ها و دیوارنگاره ها، صحنه هایی از نمایش های ورزشی، کشتی و شنا را به تصویر می کشند. کشتی، یکی از محبوب ترین ورزش ها بود که هم به صورت تفریحی و هم به صورت رقابتی برگزار می شد. شنا نیز با توجه به اهمیت رود نیل در زندگی مصریان، بخش مهمی از فعالیت های جسمانی آن ها را تشکیل می داد. هرچند فلسفه تربیت بدنی در مصر به اندازه یونان یا هند مستند نیست، اما این شواهد نشان دهنده آن است که فعالیت های جسمانی نقش مهمی در زندگی روزمره و فرهنگی مصریان ایفا می کردند و برای حفظ سلامت و آمادگی بدنی مورد توجه بودند.

فصل ۳: تاریخ تربیت بدنی در ایران

فصل سوم کتاب، قلب تپنده تاریخ ورزش در یکی از کهن ترین تمدن های جهان، یعنی ایران است. این فصل به بررسی سیر تحولات تربیت بدنی و ورزش در فلات ایران از دوران باستان تا عصر معاصر می پردازد و چگونگی شکل گیری فرهنگ پهلوانی و ورزش های ملی را واکاوی می کند.

تعلیم و تربیت در ایران باستان

در ایران باستان، تعلیم و تربیت، به ویژه در دوره هخامنشیان و ساسانیان، اهداف مشخصی را دنبال می کرد که مهم ترین آن ها آمادگی نظامی، دلاوری و پرورش جوانانی شجاع و بااخلاق بود. کوروش کبیر، بنیان گذار شاهنشاهی هخامنشی، بر اهمیت تربیت جسم و روح در کنار هم تأکید داشت. جوانان از سنین پایین تحت آموزش های سخت جسمانی و اخلاقی قرار می گرفتند. ورزش های کلیدی در این دوران شامل سوارکاری، تیراندازی با کمان، چوگان و کشتی بود. سوارکاری برای ارتش ایران که بر ستون نیروی سواره نظام استوار بود، از اهمیت حیاتی برخوردار بود. تیراندازی نیز مهارتی اساسی برای سربازان محسوب می شد. چوگان، به عنوان یک بازی تیمی با اسب، نه تنها یک ورزش، بلکه یک هنر و نمادی از قدرت و مهارت بود که در دربار پادشاهان و اشراف رواج داشت. کشتی نیز به عنوان یک آزمون قدرت و دلاوری، جایگاه ویژه ای در میان ایرانیان داشت. این تمرینات نه تنها برای جنگاوری، بلکه برای پرورش روحیه جوانمردی و پهلوانی نیز به کار می رفتند.

ورزش در ایران بعد از اسلام

پس از ورود اسلام به ایران، سنت های ورزشی باستانی تداوم یافتند، اما با تغییرات و رنگ و بویی جدید همراه شدند. اسلام نیز بر قدرت بدنی و سلامت جسمانی تأکید داشت و بسیاری از ورزش های سنتی مانند سوارکاری، تیراندازی و شنا مورد تشویق قرار گرفتند. در این دوره، گروه هایی مانند فتیان، عیاران و شطاران نقش مهمی در حفظ و ترویج فرهنگ پهلوانی و جوانمردی ایفا کردند. این گروه ها، که ریشه هایی در دوران پیش از اسلام نیز داشتند، به اصول اخلاقی و مرام جوانمردی پایبند بودند و فعالیت های ورزشی را در کنار مهارت های جنگی و کمک به مردم، دنبال می کردند. این دوران شاهد پیدایش و اهمیت زورخانه بود که به مرکزی برای پرورش جسم و روح تبدیل شد. زورخانه ها نه تنها محل تمرینات ورزشی، بلکه کانون هایی برای آموزش اخلاق، ادب و فتوت بودند.

تربیت بدنی و ورزش در ادوار تاریخی

سیر تحولات تربیت بدنی در ایران در ادوار مختلف تاریخی خود را نشان می دهد:

• عهد تیموریان: در این دوره، به ویژه در دربار و میان اشراف، ورزش هایی مانند چوگان، شکار و کشتی همچنان رواج داشتند.
• صفویه: با روی کار آمدن صفویان و رسمیت یافتن مذهب تشیع، زورخانه رونق بی سابقه ای یافت و به عنوان نهادی مذهبی-ورزشی، جایگاه ویژه ای پیدا کرد. پهلوانان و مرشدان زورخانه مورد احترام بودند. کشتی و ورزش باستانی در این دوران به اوج خود رسید.
• قاجاریه: در دوران قاجار، علاقه به ورزش، به ویژه کشتی، به شدت افزایش یافت. مسابقات کشتی پهلوانی برای انتخاب پهلوان پایتخت از همین دوران آغاز شد و به یک سنت جاری سالانه تبدیل گشت. ناصرالدین شاه قاجار، «صاحب الدوله» را مأمور توسعه ورزش کشتی کرد و پهلوانان در میادین شهر به زورآزمایی می پرداختند. نام پهلوانانی چون محمدصادق بلورفروش، ابراهیم یزدی (یزدی بزرگ) و پهلوان اکبر خراسانی در این دوره می درخشد.
• پهلوی: با آغاز دوره پهلوی، نهادهای ورزشی مدرن شکل گرفتند. در کنار زورخانه ها، باشگاه ها و ورزشگاه های جدیدی تأسیس شدند و ورزش های نوین غربی مانند فوتبال، بسکتبال و دو و میدانی نیز به تدریج رواج پیدا کردند. مقررات بین المللی کشتی از سال ۱۳۱۸ مطرح شد و تغییراتی در شیوه کشتی گرفتن و لباس کشتی گیران ایجاد کرد که نشانی از حرکت به سمت جهانی شدن ورزش در ایران بود.

تربیت بدنی در ایران معاصر

در دوران معاصر، ورزش در ایران به طور فزاینده ای نهادینه شده و با تأسیس سازمان ها و فدراسیون های ورزشی مختلف، شاهد رشد چشمگیری در سطح داخلی و بین المللی بوده است. حضور ایران در رویدادهای بین المللی مانند بازی های المپیک و آسیایی، نشان دهنده جایگاه ایران در عرصه ورزش جهانی است. با این حال، چالش ها و فرصت های متعددی نیز در پیش روی ورزش ایران قرار دارد که نیازمند برنامه ریزی و توجه مستمر است. کتاب تاریخ تربیت بدنی در ایران به تفصیل این تحولات را شرح می دهد.

در ایران قدیم کشتی گرفتن و زور آزمایی کردن اهمیت بسیار داشته است و این ورزش در زندگی و سنت های ما ایرانیان به قدری ریشه دوانده که تبدیل به یک ورزش ملی شده است. کشتی و ورزش باستانی در دوران صفویه و زندیه رونق زیادی در ایران یافت به طوری که در هر شهر صدها پهلوان بنام وجود داشت. مسابقات کشتی پهلوانی برای انتخاب پهلوان پایتخت از همین ایام آغاز شد و بعدها به صورت یک سنت جاری همه ساله درآمد.

فصل ۴: تاریخ تربیت بدنی در کشورهای مختلف

این فصل از کتاب «تاریخ تربیت بدنی و ورزش» به بررسی سیر تحولات تربیت بدنی و ورزش در منتخبی از کشورهای جهان می پردازد. این بخش به خواننده کمک می کند تا تنوع رویکردها و الگوهای توسعه ورزش را در فرهنگ ها و جوامع مختلف درک کند. هر کشور، با توجه به پیشینه تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی خود، مسیر متفاوتی را در توسعه فعالیت های جسمانی پیموده است.

مروری بر تحولات در کشورهای منتخب

توسعه تربیت بدنی و ورزش در هر کشور، بازتابی از ارزش ها و اولویت های آن جامعه است. در حالی که برخی کشورها بر جنبه های رقابتی و حرفه ای گری تأکید دارند، برخی دیگر به جنبه های سلامتی، آموزشی یا اجتماعی ورزش بیشتر اهمیت می دهند. در ادامه به صورت خلاصه به برخی از این الگوها اشاره می شود:

• ایالات متحده آمریکا: تمرکز بر ورزش های دانشگاهی، حرفه ای گری و تجاری سازی ورزش. ورزش هایی مانند بسکتبال، فوتبال آمریکایی و بیسبال از محبوبیت بالایی برخوردارند و سیستم ورزش در این کشور بسیار رقابتی و مبتنی بر نخبه گرایی است.
• انگلستان: مهد بسیاری از ورزش های مدرن مانند فوتبال، راگبی و تنیس. ورزش در انگلستان ریشه های عمیقی در مدارس عمومی (Public Schools) و طبقه اشراف دارد و به تدریج به تمامی اقشار جامعه گسترش یافته است.
• آلمان: تأکید بر ورزش همگانی، سلامت و جنبش های ژیمناستیک (Turnverein) در قرن نوزدهم. آلمان به توسعه سیستم های آموزشی تربیت بدنی و پژوهش در این زمینه شهرت دارد.
• سوئد: پیشگام در توسعه ژیمناستیک سوئدی و تربیت بدنی علمی. این کشور بر جنبه های بهداشتی و آموزشی ورزش و همچنین دسترسی همگانی به امکانات ورزشی تأکید زیادی دارد.
• سوئیس: با توجه به طبیعت کوهستانی، ورزش های زمستانی و فعالیت های فضای باز در این کشور بسیار محبوب هستند. سوئیس همچنین میزبان بسیاری از فدراسیون های بین المللی ورزشی است.
• فنلاند: تمرکز بر ورزش های طبیعی و استقامتی، به ویژه در مناطق روستایی. دولت فنلاند به ارتقاء سلامت عمومی از طریق فعالیت های بدنی اهمیت زیادی می دهد.
• هلند: با توجه به سطح پایین زمین و وجود آبراه های فراوان، ورزش هایی مانند اسکیت روی یخ و قایقرانی در این کشور رواج زیادی دارند. دوچرخه سواری نیز بخش جدایی ناپذیری از فرهنگ حمل و نقل و ورزش هلند است.
• اسپانیا: فوتبال، ورزش شماره یک اسپانیا است و این کشور در زمینه فوتبال جهانی، تاریخچه درخشانی دارد. گاوبازی نیز به عنوان یک سنت فرهنگی، جایگاه خاصی دارد.
• استرالیا: کشوری با آب و هوای مناسب برای ورزش های فضای باز. ورزش هایی مانند کریکت، راگبی و شنا در استرالیا بسیار محبوب هستند و این کشور در مسابقات بین المللی عملکرد خوبی دارد.
• اندونزی: ورزش های بومی و رزمی مانند پنچاک سیلات در کنار ورزش های جهانی مانند بدمینتون و فوتبال در این کشور رواج دارند.

بررسی این نمونه ها نشان می دهد که چگونه رویکردها و الگوهای توسعه ورزش در هر کشور، با تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و سیستم ارزشی آن گره خورده است. فاطمه کیانی (نویسنده) در این فصل تلاش کرده است تا تنوع این رویکردها را به خواننده نشان دهد و دیدگاهی جهانی از تاریخ تربیت بدنی ارائه دهد.

فصل ۵: بررسی تاریخ بازی های المپیک

یکی از مهم ترین فصول کتاب «تاریخ تربیت بدنی و ورزش»، به بررسی جامع بازی های المپیک، نماد بزرگ ورزش جهان، اختصاص دارد. این فصل، تاریخچه بازی های المپیک را از خاستگاه باستانی آن در یونان تا احیای مجدد در دوران مدرن و تبدیل آن به بزرگترین رویداد ورزشی جهان، تشریح می کند.

مقدمه و اهداف المپیک

بازی های المپیک، فراتر از یک رویداد ورزشی صرف، نمادی از صلح، همبستگی، رقابت شرافتمندانه و تعالی انسانی است. اهمیت نمادین و فرهنگی المپیک در جهان، بی بدیل است. این بازی ها فرصتی را فراهم می آورند تا ملت ها، اختلافات را کنار گذاشته و بر سر ارزش های مشترک ورزشی گرد هم آیند. اهداف المپیک شامل ترویج صلح، دوستی بین المللی، توسعه ورزش در سراسر جهان، و الهام بخشی به جوانان برای دستیابی به تعالی جسمانی و روحی است.

المپیک باستان

المپیک باستان، ریشه در یونان باستان و شهر المپیا دارد. این بازی ها، که خاستگاه آن ها به سال ۷۷۶ قبل از میلاد بازمی گردد، در ابتدا بخشی از مراسم مذهبی برای ادای احترام به زئوس، خدای خدایان یونان، بودند. رویدادهای ورزشی شامل دو، کشتی، مشت زنی، پرش، پرتاب دیسک و نیزه بود. قوانین خاصی بر بازی ها حاکم بود و تنها مردان آزاد یونانی اجازه شرکت داشتند. اهمیت مذهبی-اجتماعی المپیک باستان به حدی بود که در طول برگزاری آن، صلح مقدس (اِکِخِریا) اعلام می شد و تمامی جنگ ها متوقف می گشتند. اما با افول قدرت یونان و ظهور امپراتوری روم و به ویژه پس از گرویدن رومیان به مسیحیت، این بازی ها که جنبه بت پرستی داشتند، در سال ۳۹۳ میلادی توسط تئودوسیوس اول، امپراتور روم، متوقف شدند و به این ترتیب، شکوه المپیک باستان به پایان رسید.

احیای بازی های المپیک و المپیک نوین

پس از قرن ها فراموشی، ایده احیای بازی های المپیک در قرن نوزدهم میلادی مطرح شد. نقش پیر دو کوبرتن، معلم و مورخ فرانسوی، در این احیا بی بدیل است. او با الهام از آرمان های یونان باستان و باور به قدرت ورزش در تربیت جوانان و ترویج صلح، تلاش های گسترده ای را برای سازماندهی مجدد این بازی ها آغاز کرد. در سال ۱۸۹۴، کمیته بین المللی المپیک (IOC) تأسیس شد و اولین دوره المپیک نوین در سال ۱۸۹۶ در آتن، یونان، برگزار گردید. اهداف و آرمان های المپیک نوین بر پایه سریع تر، بالاتر، قوی تر (Citius, Altius, Fortius) و ترویج صلح و تفاهم بین المللی استوار است.

نمادها، مراسم و ساختار

بازی های المپیک نوین دارای نمادها و مراسم خاصی هستند که هویت آن ها را شکل می دهند. نمادهای المپیک شامل پنج حلقه در هم تنیده (نماد اتحاد پنج قاره)، مشعل المپیک (که از المپیای باستان حمل می شود و نماد تداوم آتش جاودان است)، و پرچم المپیک (حلقه ها بر زمینه سفید) می شوند. مراسم افتتاحیه با رژه کاروان کشورها، افروختن مشعل و سوگند ورزشکاران، و مراسم اختتامیه با خاموش کردن مشعل و انتقال پرچم به شهر میزبان بعدی، از جمله باشکوه ترین بخش های این رویداد هستند. کمیته بین المللی المپیک (IOC)، به عنوان نهاد حاکم بر جنبش المپیک، وظیفه نظارت بر برگزاری بازی ها، ترویج ارزش های المپیک و حمایت از ورزش در سطح جهانی را بر عهده دارد.

ایران در المپیک

ایران نیز از جمله کشورهایی است که در بازی های المپیک حضور فعال داشته است. اولین حضور ایران در المپیک به سال ۱۹۰۰ بازمی گردد، زمانی که فریدون میرزا، شاهزاده ایرانی، به صورت غیررسمی در رشته شمشیربازی شرکت کرد. اما حضور رسمی و مستمر ایران از بازی های المپیک ۱۹۴۸ لندن آغاز شد. از آن زمان تاکنون، ایران در رشته های مختلفی مانند کشتی، وزنه برداری، تکواندو و کاراته، افتخارات و مدال های متعددی کسب کرده است. مهم ترین افتخارات ایران در المپیک، عمدتاً در رشته های کشتی و وزنه برداری بوده است. با این حال، چالش هایی مانند کمبود امکانات، مشکلات مدیریتی و محدودیت های مالی نیز همواره گریبان گیر ورزش ایران در مسیر المپیک بوده است.

فصل ۶: تاریخچه ورزش های مختلف

فصل ششم کتاب «تاریخ تربیت بدنی و ورزش» به بررسی دقیق تر تاریخچه ورزش های مختلف، هم در سطح جهانی و هم در ایران، می پردازد. این فصل به خواننده دیدگاهی جامع از چگونگی پیدایش، تکامل و گسترش هر ورزش ارائه می دهد و نقش آن را در فرهنگ ها و جوامع گوناگون تبیین می کند.

معرفی و بررسی تاریخچه جهانی و ایرانی هر ورزش

دو و میدانی

«مادر ورزش ها»، دو و میدانی، از ابتدایی ترین اشکال فعالیت جسمانی بشر بوده است. دویدن، پریدن و پرتاب کردن، مهارت های اساسی برای بقا در دوران باستان بودند. در بازی های المپیک باستان، مسابقات دو و میدانی، به ویژه دو سرعت، از مهم ترین رویدادها محسوب می شدند. در دوران مدرن، دو و میدانی به مجموعه ای گسترده از رویدادها شامل دویدن (سرعت، استقامت، با مانع)، پرش ها (طول، ارتفاع، سه گام، با نیزه) و پرتاب ها (دیسک، نیزه، وزنه، چکش) تبدیل شده است. در ایران نیز دو و میدانی از دوران باستان رواج داشته و امروزه نیز یکی از رشته های پایه و مهم ورزشی است.

ژیمناستیک

ژیمناستیک ریشه ای عمیق در تمرینات نظامی و آموزشی یونان باستان دارد. یونانیان از این تمرینات برای تقویت سربازان و بهبود آمادگی جسمانی استفاده می کردند. در قرن نوزدهم، ژیمناستیک به شکل مدرن خود، به ویژه در آلمان و سوئد، توسعه یافت و از تمرینات نظامی به نمایش های هنری و ورزشی تبدیل شد. ژیمناستیک در ایران نیز با تأسیس مدارس و باشگاه های ورزشی، رواج یافته است و در حال حاضر در شاخه های هنری، ریتمیک و آکروباتیک دنبال می شود.

شنا و شیرجه

شنا، از کهن ترین فعالیت های بشری، نه تنها برای بقا و ماهیگیری، بلکه به عنوان یک مهارت ضروری در بسیاری از تمدن های باستان، از جمله مصر و یونان، شناخته می شد. شواهد تاریخی نشان دهنده رواج شنا در ایران باستان نیز هست. شیرجه نیز به عنوان بخشی از مهارت های آبی، به تدریج به یک ورزش مستقل تبدیل شده است. امروزه، شنا و شیرجه از محبوب ترین ورزش های آبی هستند که در مسابقات المپیک و جهانی برگزار می شوند و جنبه های رقابتی و تفریحی گسترده ای دارند.

وزنه برداری

نمایش قدرت فیزیکی از دوران قدیم، همواره مورد توجه بشر بوده است. وزنه برداری ریشه ای در بلند کردن سنگ های بزرگ و آزمون های قدرت در تمدن های باستان دارد. این ورزش به شکل مدرن و استاندارد خود در قرن نوزدهم توسعه یافت و از همان ابتدای احیای المپیک نوین، به عنوان یکی از رشته های اصلی مورد توجه قرار گرفت. ایران در وزنه برداری سابقه درخشانی دارد و قهرمانان نامداری را در سطح جهانی و المپیک معرفی کرده است.

کشتی

کشتی، با ریشه های باستانی خود، نه تنها یک ورزش، بلکه بخشی از فرهنگ و هویت ملی بسیاری از کشورها، به ویژه ایران، است. از نقش و نگارهای باستانی در مصر و یونان تا داستان های شاهنامه، شواهدی از قدمت کشتی گیری وجود دارد. در ایران، کشتی از دوران باستان تا به امروز، جایگاه ویژه ای داشته و به عنوان ورزش ملی ایران شناخته می شود. انواع کشتی های محلی در ایران، مانند کشتی چوخه، گیل مردی و لوچو، نشان دهنده تنوع و عمق این سنت ورزشی هستند. کلمه «کشتی» از کلمه اوستایی «کُستی» گرفته شده که به کمربندی اشاره دارد که زرتشتیان به کمر می بستند و به معنای «کمر یکدیگر را گرفتن» است. ایران در رقابت های المپیک همواره از قدرت های برتر کشتی جهان بوده و مدال های بسیاری در این رشته کسب کرده است.

بوکس، تکواندو

بوکس، که ریشه هایی در مبارزات باستانی دارد، به شکل مدرن خود در انگلستان قرن هجدهم توسعه یافت و با قوانین مشخص، به یک ورزش جهانی تبدیل شد. تاریخچه بوکس در ایران نیز به اوایل قرن بیستم بازمی گردد. تکواندو، یک هنر رزمی کره ای، در قرن بیستم به اوج رسید و با فلسفه ای بر پایه نظم، احترام و خودکنترلی، به یکی از محبوب ترین هنرهای رزمی در سراسر جهان تبدیل شد. این ورزش نیز به سرعت در ایران گسترش یافت و تیم ملی تکواندو ایران از قدرت های جهانی این رشته محسوب می شود.

تنیس، تنیس روی میز، بدمینتون

این سه ورزش راکتی، با وجود تفاوت ها، همگی از بازی های اولیه با راکت و توپ الهام گرفته اند. تنیس به شکل مدرن خود در انگلستان قرن نوزدهم توسعه یافت و به سرعت در جهان گسترش پیدا کرد. تنیس روی میز و بدمینتون نیز که نسخه کوچک تر و سریع تر بازی های راکتی هستند، در قرن بیستم محبوبیت جهانی یافتند. هر سه این ورزش ها در ایران نیز علاقه مندان بسیاری دارند و فعالیت های گسترده ای در زمینه آموزش و رقابت در آن ها صورت می گیرد.

بسکتبال، هندبال، والیبال

این سه ورزش تیمی مدرن، در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در آمریکا و اروپا ابداع شدند. بسکتبال توسط جیمز نای اسمیت در سال ۱۸۹۱، والیبال توسط ویلیام جی مورگان در سال ۱۸۹۵، و هندبال در اوایل قرن بیستم توسعه یافتند. هر سه به سرعت محبوبیت جهانی یافتند و به ورزش های المپیکی تبدیل شدند. در ایران نیز این ورزش ها پس از ورود به کشور، به سرعت مورد استقبال قرار گرفتند و تیم های ملی ایران در هر سه رشته، موفقیت های بین المللی چشمگیری کسب کرده اند.

چوگان و گلف

چوگان، ورزشی باستانی و اشرافی، ریشه ای عمیق در ایران باستان دارد و از آنجا به دیگر نقاط جهان، از جمله هند، گسترش یافته است. این ورزش، ترکیبی از سوارکاری و بازی با چوب و توپ، نمادی از مهارت و قدرت بود. گلف نیز ورزشی اشرافی با خاستگاه اروپایی (اسکاتلند) است که در دوران مدرن به یک تفریح عمومی و رقابتی تبدیل شده است. هرچند گلف در ایران به اندازه چوگان ریشه تاریخی ندارد، اما در سال های اخیر به تدریج مورد توجه قرار گرفته است.

هاکی، کریکت، بیسبال، سافت بال

این چهار ورزش، هرچند در مناطق خاص جغرافیایی محبوبیت بیشتری دارند، اما همگی در سطح جهانی شناخته شده اند. هاکی (روی چمن و روی یخ) ریشه های قدیمی دارد و کریکت، بیسبال و سافت بال نیز از بازی های با چوب و توپ الهام گرفته اند. کریکت در کشورهای مشترک المنافع بریتانیا بسیار محبوب است، در حالی که بیسبال و سافت بال در آمریکای شمالی و ژاپن جایگاه ویژه ای دارند. در ایران، هاکی روی چمن و روی یخ فعال است، اما کریکت، بیسبال و سافت بال کمتر شناخته شده اند.

فوتبال، راگبی، فوتسال

فوتبال، بدون شک محبوب ترین ورزش تیمی جهان است که در قرن نوزدهم در انگلستان به شکل مدرن خود درآمد. این ورزش در ایران نیز از اواخر دوره قاجار رواج یافت و به سرعت به پرطرفدارترین ورزش تبدیل شد. راگبی، که از فوتبال ریشه گرفته است، ورزشی خشن تر با قوانین متفاوت است و در کشورهایی مانند انگلستان، نیوزلند و استرالیا بسیار محبوب است. فوتسال، نسخه سالنی فوتبال، در آمریکای جنوبی ابداع شد و به دلیل نیاز کمتر به فضا، به سرعت در سراسر جهان و ایران گسترش یافت.

ورزش باستانی (پهلوانی)

ورزش باستانی یا زورخانه ای، یک میراث فرهنگی و ورزشی بی نظیر ایرانی است. این ورزش، فراتر از تمرینات جسمانی، فلسفه ای عمیق بر پایه جوانمردی، اخلاق و تواضع دارد. پیدایش زورخانه به دوران پس از اسلام و به ویژه دوران صفویه بازمی گردد، جایی که محلی برای پنهان شدن و تمرین جوانمردان و عیاران بود. ساختمان زورخانه، دارای گود (محل اصلی ورزش)، سردم (محل نشستن مرشد)، و جایگاه تماشاگران است. سَرْ دَمْ، جایی است که مرشد می نشیند و با ضرب و زنگ، حرکات ورزشکاران را هماهنگ می کند. ابزارهای ورزش باستانی شامل میل، کباده، سنگ و تخته شنا می شوند. جامه های ورزش باستان، لباس های سنتی خاصی هستند که در حین تمرین پوشیده می شوند. گردانندگان زورخانه شامل مرشد، میاندار و پیشکسوتان هستند که هر یک نقش مهمی در حفظ این سنت دارند. مقام ورزشکاران در زورخانه بر اساس ادب، اخلاق و مهارت های ورزشی تعیین می شود. شیوه ورزش باستانی شامل بخش های مختلفی است:

• شنا رفتن: تمرینات قدرتی روی تخته شنا.
• چرخ زدن: حرکات چرخشی با سرعت بالا در گود.
• کُشتی: مبارزه در گود با رعایت اصول جوانمردی.
• دعا کردن: در پایان ورزش، مرشد و ورزشکاران برای کشور و مردم دعا می کنند.
• گل ریزان: مراسمی برای تجلیل از پهلوانان یا کمک به نیازمندان.

پهلوانان بنام بسیاری در تاریخ ورزش باستانی ایران بوده اند که نامشان همواره در یادها مانده است. این بخش از کتاب به طور جامع به این ورزش اصیل ایرانی می پردازد و ارزش های آن را برجسته می سازد. در واقع، ورزش باستانی، نه تنها یک مجموعه از حرکات ورزشی، بلکه یک مکتب تربیتی کامل است.

درباره کلمه کشتی باید گفت که زرتشتیان و پارسیان باستان هنگام غروب آفتاب بندی به کمر خود می بستند و در برابر کانون آتش به دعا خواندن می پرداختند. آن کمربند کستی نامیده می شد و کشتی گرفتن هم از این کلمه آمده به معنی کمر یکدیگر را گرفتن. البته واژه کستی هم در طی زمان تبدیل به کشتی شده است و امروزه برای نامیدن این ورزش که زورگری و زور آزمایی است به کار می رود.

اهمیت درک ریشه های ورزش امروز

در پایان این سفر تاریخی و عمیق به دنیای «تاریخ تربیت بدنی و ورزش»، به خوبی می توان دریافت که ورزش و فعالیت های جسمانی، فراتر از سرگرمی های ساده، همواره بخش جدایی ناپذیری از زندگی بشر بوده اند. کتاب خلاصه کتاب تاریخ تربیت بدنی و ورزش (نویسنده فاطمه کیانی) با جامعیت و دقت خود، یک منبع ارزشمند برای هر کسی است که می خواهد ریشه ها، تحولات و پیامدهای ورزش را درک کند. این اثر نه تنها به دانشجویان و پژوهشگران، بلکه به هر علاقه مند به فرهنگ و تاریخ، بینشی عمیق از اهمیت فعالیت های جسمانی در شکل گیری تمدن ها و جوامع بشری ارائه می دهد.

فاطمه کیانی با ارائه این محتوای غنی و مستند، به ما یادآوری می کند که فهم عمیق تر تحولات و ارزش های ورزش امروز، بدون آگاهی از گذشته آن، میسر نیست. از آرمان های «کالوکاگاتیا» در یونان باستان گرفته تا اخلاقیات «فتوت» در زورخانه های ایران، هر دوره تاریخی، لایه ای جدید به معنا و مفهوم ورزش اضافه کرده است. شناخت این ریشه ها به ما کمک می کند تا با نگاهی دقیق تر به چالش ها و فرصت های ورزش در عصر حاضر بنگریم و برای آینده ای سالم تر و فعال تر برنامه ریزی کنیم.

این مقاله به عنوان یک مرور کلی و مرور کتاب تاریخ تربیت بدنی فاطمه کیانی، تلاش کرد تا نکات کلیدی هر فصل را برجسته سازد و راهنمایی برای درک بهتر محتوای اصلی کتاب باشد. برای کسب اطلاعات جزئی تر، تحلیل های عمیق تر و آشنایی کامل با دیدگاه های نویسنده، مطالعه نسخه کامل کتاب «تاریخ تربیت بدنی و ورزش» به شدت توصیه می شود. این اثر، گنجینه ای از دانش است که نه تنها به غنای دانش شما می افزاید، بلکه شما را به تأمل در پیوند میان جسم، روح و جامعه دعوت می کند. نظرات و پرسش های خود را درباره این کتاب یا تاریخ ورزش با ما به اشتراک بگذارید تا گفتمانی ارزشمند شکل گیرد.