
خبرگزاری غرب نیوز؛ صنعت گردشگری بهعنوان یکی از مهمترین و پویاترین بخشهای اقتصادی هر کشور، نقش بسزایی در توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع ایفا میکند.
در ایران، این صنعت در طول ۵۰ سال گذشته دستخوش تغییرات و تحولات قابل توجهی بوده که میتوان آن را بهعنوان یک سفر تکاملی در نظر گرفت.
از زمان پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی بهخصوص در دهههای اخیر، دولت و بخش خصوصی تلاشهای زیادی برای بهبود زیرساختها، جذب گردشگران داخلی و خارجی و توسعه فرهنگ گردشگری انجام دادهاند.
تحولات در صنعت گردشگری شهری ایران نهتنها بهواسطه سرمایهگذاریهای کلان در زیرساختهای گردشگری، بلکه با تغییر الگوهای سفر و ظهور فناوریهای نوین نیز به وضوح مشهود است.
با افزایش تعداد گردشگران، بهخصوص در شهرهای تاریخی و زیارتی مانند مشهد و اصفهان شاهد رشد قابل توجهی در بخشهای اقتصادی مرتبط با گردشگری بودهایم و این افزایش تقاضا به نوبه خود نیاز به بهبود امکانات و خدمات گردشگری را دوچندان کرده است.
در این راستا، توسعه زیرساختهای حملونقل از جمله فرودگاهها و جادهها بهعنوان یکی از ارکان اصلی تسهیل سفرها و دسترسی به مقاصد گردشگری مطرح شده است. بهکارگیری فناوریهای دیجیتال در خدمات گردشگری هم تجربه جدیدی را برای گردشگران به ارمغان آورده و نقش مهمی در بهبود کیفیت خدمات ایفا کرده است.
از سوی دیگر، گردشگری شهری بهعنوان یک عامل مؤثر در رشد اقتصادی و اشتغالزایی در ایران شناخته میشود، شهرهایی که با جاذبههای فرهنگی، تاریخی و مذهبی غنی، مانند اصفهان و شیراز، شناخته شدهاند به سرعت به قطبهای گردشگری تبدیل شدهاند. این شهرها با ارائه خدمات متنوع و جذابیتهای خاص نهتنها نظر گردشگران داخلی بلکه خارجی را نیز جلب کرده و بر تعاملات فرهنگی بین ملتها تأثیرگذار بودهاند.
با این حال، این پیشرفتها بدون چالش نبوده است و افزایش تعداد گردشگران ممکن است منجر به مشکلاتی نظیر ازدحام جمعیت، فشار بر زیرساختها و تخریب محیط زیست شود، از اینرو، نیاز به برنامهریزی دقیق و مدیریت مؤثر در حوزه گردشگری شهری بیش از پیش احساس میشود.
در گزارش پیش رو البته با مستندات و شاخصهای آماری و دادههای علمی اثبات خواهیم کرد که پرده توهّم ضعف ایران در صنعت گردشگری بهخصوص گردشگری شهری و کسب و کار، فقط بلوف رسانهای از سوی دستگاههای رسانهای غرب و آمریکاست و آمارهای واقعی خلاف این فرضیه را اثبات میکند.
در گزارش زیر تلاش میکنیم به بررسی تغییرات و تحولات صنعت گردشگری شهری در ایران در طول ۵۰ سال گذشته بپردازیم و این بررسی شامل جنبههای مختلفی ازجمله رشد زیرساختها، تغییر الگوهای سفر، نقش فناوری، تأثیر اقتصادی و اجتماعی و چالشهای موجود در این صنعت بوده و هدف از این تحلیل، ارائه نگاهی جامع به وضعیت کنونی صنعت گردشگری در ایران و چشماندازهای آینده آن است.
براین اساس در قالب پرونده «شتاب علمی؛ پیشروی ایران، رکود غرب» و (نیمقرن پیشرفت) گفتوگویی را با حسین کلانتری خلیلآباد عضو هیئت علمی دانشگاه، دکترای تخصصی برنامهریزی شهری با گرایش شهرسازی و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز ترتیب دادیم تا بهصورت علمی وضعیت «گردشگری» را مورد بررسی قرار دهیم.
خبرگزاری غرب نیوز بهدلیل اهمیت صنعت گردشگری و طولانی بودن مبحث این گپ و گفت، گفتوگوها را در چند بخش تقدیم مخاطبان میکند.
بخش نخست گپ و گفت غرب نیوز با کلانتری خلیلآباد در پی میآید:
از رشد زیرساختهای گردشگری تا استانهای دارای میراث فرهنگی غنی
غرب نیوز: با استناد به دادههای آماری در طول 50 سال گذشته، مهمترین تغییرات و تحولات در صنعت گردشگری شهری ایران چه بوده و این تغییرات چگونه بر تجربه گردشگران و توسعه شهرها تأثیر گذاشتهاند؟
کلانتری خلیلآباد: در طول ۵۰ سال گذشته، صنعت گردشگری شهری در ایران دستخوش تغییرات و تحولات قابل توجهی شده و این تغییرات را میتوان از جنبههای مختلف مانند زیرساختها، تعداد گردشگران، تغییر در الگوهای سفر، نقش فناوری و تاثیرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بررسی کرد.
براساس دادههای آماری موجود، مهمترین تغییرات را مرور میکنیم؛ در طول ۵۰ سال گذشته، سرمایهگذاریهای کلان در زیرساختهای گردشگری، ازجمله توسعه فرودگاهها، هتلها، جادهها و حمل و نقل عمومی، دسترسی به مقاصد گردشگری شهری را بهبود بخشیده و بسیاری از شهرهای بزرگ مانند تهران، مشهد، اصفهان و شیراز بهدلیل افزایش امکانات رفاهی و زیرساختی به قطبهای گردشگری تبدیل شدهاند.
دهه ۱۳۷۰ یکی از دورههای مهم در تحول و بازسازی صنعت گردشگری در ایران پس از جنگ ایران و عراق بود، این دهه نقطه آغازی برای بهبود زیرساختها، گسترش گردشگری داخلی و شروع اقدامات برای جذب گردشگران خارجی محسوب میشود.
پس از پایان جنگ و بازسازی کشور، بهبود و توسعه جادهها و خطوط ریلی در اولویت قرار گرفت و این اقدامات بهخصوص در دسترسی به شهرهای توریستی و مناطق طبیعی ایران تأثیر زیادی داشت.
فرودگاههای اصلی کشور مانند فرودگاه بینالمللی مهرآباد در تهران و فرودگاههای شهرهای مشهد، شیراز و اصفهان بهروزرسانی شدند تا شرایط مناسبی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی مهیا شود. ساخت و نوسازی هتلها و اقامتگاههای گردشگری در مناطق مختلف کشور آغاز شد و در شهرهای بزرگ و مقاصد گردشگری مانند اصفهان، شیراز، یزد و مشهد، هتلهای جدید ساخته و برخی از هتلهای قدیمی بازسازی شدهاند.
یکی از مهمترین تغییرات در این دهه، تمرکز بر حفظ و بازسازی آثار تاریخی و فرهنگی ایران بود. سازمان میراث فرهنگی تلاشهای زیادی برای مرمّت بناهای تاریخی و توسعه زیرساختهای گردشگری در اطراف این اماکن انجام داد.
شهرهایی مانند اصفهان، شیراز، یزد و کاشان که دارای میراث فرهنگی غنی هستند بهطور ویژه مورد توجه قرار گرفتند و برخی از آثار تاریخی ایران در این دوره بهعنوان میراث جهانی در فهرست یونسکو ثبت شدند که این موضوع به جلب توجه گردشگران بینالمللی کمک زیادی کرد.
توجه به طبیعتگردی و اکوتوریسم بهخصوص در مناطق حفاظتشده و پارکهای ملی آغاز شد و توسعه مسیرهای کوهپیمایی، ایجاد تسهیلات گردشگری در مناطق طبیعی و معرفی جاذبههای طبیعی ایران به گردشگران داخلی و خارجی از اقدامات مهم در این زمینه بود.
غرب نیوز: دهه ۸۰ نقطه عطف و رشد صنعت گردشگری در ایران بود، بهطوریکه زیرساختهای گردشگری هم در این دهه تقویت شد، ارزیابی شما در این زمینه چیست؟
کلانتری خلیلآباد: بله. دهه ۱۳۸۰ را میتوان بهعنوان یکی از دورههای مهم توسعه اقتصادی و رشد صنعت گردشگری در ایران توصیف کرد، در این دوره با افزایش درآمدهای نفتی و توجه دولت به تنوعبخشی به اقتصاد کشور، زیرساختهای گردشگری و جذب گردشگران داخلی و خارجی بهطور قابل توجهی تقویت شد.
در دهه 80 تمرکز بر توسعه زیرساختهای حملونقل بهخصوص فرودگاهها، جادهها و شبکه ریلی افزایش یافت، بهروزرسانی و گسترش فرودگاههای بینالمللی بهخصوص فرودگاه امام خمینی(ره) در تهران، تسهیل ورود گردشگران خارجی را به همراه داشت. ارتقای شبکه جادهای و ریلی داخلی هم به بهبود دسترسی به شهرهای توریستی و مناطق تاریخی و طبیعی کمک کرد.
در دهه ۱۳۸۰، تلاشهای زیادی برای معرفی ایران بهعنوان یک مقصد گردشگری بینالمللی انجام شد و شرکت در نمایشگاههای بینالمللی گردشگری، تبلیغات در رسانههای جهانی و ایجاد تسهیلات برای ورود گردشگران خارجی ازجمله اقداماتی بود که دولت ایران به آنها توجه کرد.
ایران با ارائه تصاویر متنوع از جاذبههای طبیعی، فرهنگی و تاریخی بهخصوص برای گردشگران اروپایی و آسیایی، موفق به جذب گردشگران بیشتری شد.
توسعه زیرساختهای گردشگری سلامت در ایران از دهه ۹۰
غرب نیوز: و گردشگری سلامت هم به مرور رونق گرفت!
کلانتری خلیلآباد: دقیقاً. گردشگری سلامت بهخصوص در زمینههای پزشکی و درمانی رونق قابل توجهی پیدا کرد و امکانات درمانی پیشرفته و پزشکان ماهر در ایران به همراه هزینههای نسبتاً پایینتر نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر، ایران را به مقصدی برای گردشگران سلامت از کشورهای همسایه تبدیل کرد.
رشد زیرساختهای گردشگری در دهه ۱۳۹۰ در ایران نیز با توجه به تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور، پیشرفتهای قابل توجهی را تجربه کرد، این دهه بهدلیل افزایش توجه دولت و بخش خصوصی به توسعه گردشگری بهعنوان یکی از عوامل مهم در تنوعبخشی به اقتصاد کشور و همچنین جذب گردشگران داخلی و خارجی، دورهای مهم برای توسعه زیرساختهای گردشگری محسوب میشود.
در این دوران، فرودگاههای اصلی کشور مانند فرودگاه بینالمللی امام خمینی(ره) تهران، فرودگاه شهید هاشمینژاد مشهد، فرودگاه شیراز و فرودگاه اصفهان توسعه یافتند و ظرفیت پذیرش مسافران داخلی و خارجی افزایش پیدا کرد.
ساخت ترمینال سلام در فرودگاه امام خمینی(ره) و نوسازی برخی ترمینالهای فرودگاههای دیگر موجب افزایش کیفیت خدمات به مسافران شد و زیرساختهای هوایی ایران بهبود یافت.
با بهبود شرایط سیاسی در مقاطعی از دهه ۱۳۹۰، شاهد افزایش پروازهای خارجی به ایران بودیم، ، تعداد پروازهای داخلی به شهرهای توریستی نیز افزایش یافت.
رشد زیرساختهای گردشگری در دهه ۱۳۹۰ در ایران با توجه به تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور، پیشرفتهای قابل توجهی را تجربه کرد، این دهه بهدلیل افزایش توجه دولت و بخش خصوصی به توسعه گردشگری بهعنوان یکی از عوامل مهم در تنوعبخشی به اقتصاد کشور و همچنین جذب گردشگران داخلی و خارجی، دورهای مهم برای توسعه زیرساختهای گردشگری محسوب میشود
از سوی دیگر جادههای منتهی به مناطق توریستی ازجمله جادههای شمالی مورد توجه ویژه قرار گرفتند تا دسترسی به مقاصد گردشگری تسهیل شود.
غرب نیوز: قطارهای گردشگری در چه دههای برای جذب و تسهیل سفر گردشگران در کشورمان راهاندازی شدند؟
کلانتری خلیلآباد: قطارهای گردشگری در دهه ۹۰ راهاندازی شدند تا تجربه جدیدی برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم کنند، ازجمله این قطارها میتوان به قطار گردشگری لرستان و قطار گردشگری شمال اشاره کرد که با عبور از مناطق زیبا و تاریخی به تقویت تجربه ی گردشگران کمک زیادی کردند.
پروژههای قطار سریعالسیر در مسیرهای تهران – مشهد و تهران – اصفهان آغاز شد که به نوبه خود، سبب تسهیل و تسریع سفرهای گردشگری شدند.
در دهه ۹۰ شاهد ساخت هتلهای جدید و مدرن در شهرهای توریستی مانند تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، کیش و قشم هستیم و هتلهای چهار و پنجستاره برای جذب گردشگران خارجی و بهبود خدمات اقامتی ایجاد شدند.
نکته حائز اهمیت در این میان، احداث اقامتگاههای بومگردی هستند که بهعنوان بخشی از گردشگری پایدار و طبیعتمحور در ایران توسعه چشمگیری داشتند و این اقامتگاهها بهخصوص در مناطق روستایی و طبیعی با استقبال خوب گردشگران داخلی و خارجی مواجه شدند.
توسعه مناطق آزاد گردشگری جزء نکات مهم و کلیدی در توسعه گردشگری ۵۹ ساله اخیر بهخصوص پس از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است.
در دهه ۹۰ توسعه زیرساختهای گردشگری در مناطق آزاد تجاری مانند کیش و قشم سرعت گرفت و این جزایر با افزایش تعداد هتلها، مراکز خرید، تفریحات آبی و امکانات رفاهی به مقاصد گردشگری محبوب داخلی و خارجی تبدیل شدند. ایجاد مناطق آزاد جدید مناطقی مانند انزلی، اروند و چابهار نیز با بهبود زیرساختها و افزایش امکانات، نقش مهمی در جذب گردشگران داخلی و خارجی داشتند.
افتتاح موزههای جدید و بهروزرسانی موزههای قدیمی در شهرهای مختلف هم موجب شد تا گردشگران بیشتری به بازدید از آثار هنری و فرهنگی ایران ترغیب شوند.
موزههایی که در دهه ۹۰ یک به یک رونمایی شدند
غرب نیوز: یکی از عوامل مهم توسعه گردشگری فرهنگی و هنری کشور موزه است، موزهها در استانها از چه دههای بهطور جدی توسعه پیدا کرد؟
کلانتری خلیلآباد: در دهه ۱۳۹۰، ایران شاهد افتتاح و راهاندازی موزههای جدیدی بود که به توسعه گردشگری فرهنگی و هنری کشور کمک کرد، این موزهها در زمینههای مختلفی مانند تاریخ، هنر، علوم، فرهنگ و میراث باستانی فعالیت میکنند؛ ازجمله موزه ملی ورزش، المپیک و پارالمپیک (تهران) که سال ۱۳۹۸ در مجموعه ورزشی انقلاب تهران افتتاح شد و به معرفی تاریخچه ورزشهای المپیک و پارالمپیک در ایران میپردازد و این موزه شامل آثار، مدالها، تجهیزات ورزشی و دستاوردهای ورزشکاران ایرانی در مسابقات جهانی و المپیکی است.
موزه بانک ملی ایران (تهران) سال ۹۷ در ساختمان تاریخی سردار اسعد در تهران افتتاح شد، این موزه شامل مجموعهای از اسناد، سکهها، اسکناسها و ابزارهای بانکی از زمان تأسیس بانک ملی ایران تا به امروز است و به تاریخچه مالی و اقتصادی کشور میپردازد.
موزه پست و ارتباطات (تهران) که سال ۹۶ پس از بازسازی در ساختمان تاریخی ادارهکل پست در میدان امام خمینی تهران افتتاح شد، به تاریخ پست و ارتباطات در ایران اختصاص دارد. نمایشگاههای این موزه شامل اسناد تاریخی، تجهیزات پستی، تمبرهای قدیمی و فناوریهای ارتباطاتی گذشته تا امروز است.
موزه میراث زمین (کرمان) سال ۱۳۹۶ در دانشگاه شهید باهنر کرمان گشایش یافت و به نمایش نمونههای زمینشناسی، سنگها، فسیلها و تاریخچه زمینشناسی منطقه کرمان و ایران میپردازد، این موزه بهخصوص برای علاقهمندان به علوم زمینشناسی و محیطزیست جالب توجه است.
موزه هنرهای معاصر فلسطین هم که سال ۱۳۹۴ در تهران و بهنام فلسطین نامگذاری شده، به نمایش آثار هنری معاصر ایران و کشورهای اسلامی میپردازد، این موزه بخشی از تلاشها برای ترویج هنرهای اسلامی و حمایت از هنرمندان کشورهای مختلف جهان اسلام است و موزه فرهنگ و هنر سعدآباد (تهران) – ۱۳۹۶، موزه تاریخ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (تهران) ـ ۱۳۹۹، موزه سیمان (تهران) – ۱۳۹۶، موزه هنر ایران (کیش) – ۱۳۹۶، موزه علوم و فناوری ایران (تهران) – ۱۳۹۱ و …
بنابراین این موزهها با ایجاد فضاهای متنوع و بهروزرسانی روشهای نمایش به غنای گردشگری فرهنگی و تاریخی در ایران افزودهاند و به جذب گردشگران داخلی و خارجی کمک کردهاند.
توسعه گردشگری طبیعتمحور و اکوتوریسم از دیگر زمینههای توسعه ی گردشگری در سال های یاد شده است، توسعه پارکهای ملی و مناطق حفاظتشده، مانند پارک های ملی گلستان، دنا و کویر بهعنوان مقاصد اکوتوریسم، سبب افزایش و تسهیل اقبال گردشگران از این صنعت پررونق بوده است.
دهه ۱۳۹۰ را میتوان دورهای مهم در توسعه زیرساختهای گردشگری ایران دانست، با وجود چالشهای سیاسی و اقتصادی، بهخصوص در نیمه دوم این دهه، ایران توانست در بخشهای مختلف زیرساختی مانند حملونقل، اقامتگاهها، گردشگری سلامت و فرهنگی، پیشرفتهای قابل توجهی را تجربه کند. توجه به گردشگری داخلی، گسترش فناوری و استفاده از دیجیتال و تقویت اکوتوریسم نیز از ویژگیهای مهم این دوره به شمار میروند.
غرب نیوز: وضعیت استقبال گردشگران داخلی و خارجی از کشورمان را در ۵ دهه گذشته چگونه ارزیابی میکنید؟
کلانتری خلیلآباد: طی پنج دهه گذشته، با بهبود وضعیت حملونقل و تبلیغات، تعداد گردشگران داخلی و خارجی به طرز چشمگیری افزایش یافته، بهخصوص بعد از انقلاب اسلامی و در دورههای پس از آن، با وجود محدودیتهای بینالمللی، رشد قابل توجهی در صنعت گردشگری داخلی بهخصوص در شهرهای زیارتی (مشهد و قم) و فرهنگی (اصفهان، شیراز، تبریز و …) مشاهده می شود.
تغییر در الگوی سفر گردشگران
الگوهای سفر میان گردشگران ایرانی و خارجی نیز تغییرات قابل توجهی داشته است بهطوریکه در گذشته، سفرهای خانوادگی و زیارتی بیشترین میزان را به خود اختصاص داده بود؛ اما در سالهای اخیر، کنار سفرهای زیارتی، گردشگری فرهنگی، تاریخی و حتی گردشگری سلامت و طبیعتگردی در شهرها افزایش یافته است.
توسعه گردشگری نوین مانند گردشگری شهری (urban tourism) بهدلیل ارتقای آگاهیهای توده مردم بهخصوص جوانان درباره جذابیتهای تاریخی و فرهنگی شهرهای زیبا و تاریخی ایران اسلامی نیز مطرح شده است.
غرب نیوز: نقش فناوریها در بهبود تجربه گردشگری را چگونه ارزیابی میکنید؟
کلانتری خلیلآباد: فناوریهای دیجیتال مانند رزرو آنلاین (سفرمارکتها و اسنپتریپها)، اپلیکیشنهای مسیریابی (مپ، نشان، بلد و …) و اطلاعات مربوط به مکانهای دیدنی نقش کلیدی در بهبود تجربه گردشگران ایفا کردهاند.
این فناوریها دسترسی به اطلاعات و خدمات را آسانتر و پرشتابتر و تجربه سفر را برای گردشگران داخلی و خارجی جذابتر کردهاند.
غرب نیوز: موضوع مهمی که در حوزه گردشگری شهری مورد توجه قرار دارد، موضوع اشتغالزایی و رشد اقتصادی است، وضعیت کشورمان در این راستا چگونه است؟
کلانتری خلیلآباد: گردشگری شهری تأثیر قابلتوجهی در اقتصاد ایران داشته است، شهرهایی مانند اصفهان، شیراز، یزد و مشهد بهدلیل داشتن جاذبههای فرهنگی، تاریخی و مذهبی نظیر معماری کهن، بازارهای سنتی و محلی، جاذبههای اقامتی ازجمله هتل شاه عباسی اصفهان، باغ مشیرالدوله یزد، کاروانسرای شاه عباسی میبد، مجتمع پذیرایی بازاری اردکان، طرقبه و شاندیز در مشهد مقدس و جاذبههای گردشگری این شهرها ازجمله در شیراز بهعنوان شهر شعر و ادب و باغهای ایرانی، باغ ارم، مسجد نصیرالملک، دروازه قرآن، بازار و حمام وکیل، مجموعه تاریخی تخت جمشید، نقش رستم و ارگ کریمخان، عمارتهای حافظیه، سعدیه و … در مشهد مقدس، حرم مطهر امام رضا(ع) با معماری زیبا و معنویتی که در فضای آن جاری است، آرامگاه فردوسی، باغ کوهسنگی، باغ نادری، موزه آستان قدس رضوی سبب شده تا به قطبهای مهم درآمدزایی از طریق گردشگری تبدیل شوند.
این رشد اقتصادی منجر به افزایش اشتغالزایی در حوزههایی مانند هتلداری، حمل و نقل و خدمات رفاهی شده، علاوه بر این، توسعه بازارهای محلی و صنایع دستی به بهبود وضعیت معیشتی جامعه محلی کمک کرده است.
غرب نیوز: آیا تعامل فرهنگی بین گردشگران ایرانی و خارجی منجر به تعامل بینالمللی ایران و سایر کشور شده است؟
کلانتری خلیلآباد: افزایش تعداد گردشگران خارجی منجر به افزایش تعامل فرهنگی بین گردشگران و مردم در سطح شهرها شده و این تعامل نقش مهمی در ترویج فرهنگ ایرانی ـ اسلامی و افزایش درک متقابل میان ایران و سایر کشورها ایفا میکند.
رویدادهای فرهنگی و هنری مانند برگزاری کنسرتها و نمایشگاههای هنری بهخصوص با امکان اطلاعرسانی در شبکههای اجتماعی هم سبب جذب بیشتر گردشگران در سطح شهرها شدهاند.
ازسویی با وجود پیشرفتهای یادشده، افزایش تعداد گردشگران در برخی از شهرها منجر به مشکلاتی مانند ازدحام جمعیت، تخریب محیط زیست شهری، و فشار بر زیرساختها شده است.
تغییرات صنعت گردشگری در دهههای اخیر بهطور کلی بر تجربه گردشگران و توسعه شهرهای ایران تأثیر متعددی گذاشته، بهبود زیرساختها و خدمات گردشگری موجب افزایش رضایت و تجربه مثبت گردشگران شده و در نتیجه تعداد بازدیدکنندگان داخلی و خارجی افزایش یافته است.
توسعه گردشگری، رونق اقتصادی شهرها و افزایش تعامل فرهنگی را هم در پی داشته است که با این شرایط برای جلوگیری از تأثیر منفی مانند فشار بیش از حد بر زیرساختها و محیطزیست نیازمند برنامهریزی دقیق و مدیریت بهتر در حوزه گردشگری شهری هستیم.
ادامه دارد…
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "روایت نیمقرن سفر و ماجراجویی؛ مرور تحولات گردشگری ایران از ویرانی تا پیشرفت" هستید؟ با کلیک بر روی فرهنگ و هنر، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "روایت نیمقرن سفر و ماجراجویی؛ مرور تحولات گردشگری ایران از ویرانی تا پیشرفت"، کلیک کنید.