«دیلی تلگراف» یازده روز پس از درگذشت محمدعلی شاه: در زناشویی زیاده روی نمی کرد و همیشه دست تنگ و بی پول بود

به گزارش خبرگزاری غرب نیوز، روز پنج شنبه 27 فروردین 1304، یازده روز پس از درگذشت محمدعلی شاه قاجار در تبعید (16 فروردین 1304/ ساوانا ایتالیا)؛ ششمین پادشاه دودمان قاجار روزنامه ی دیلی تلگراف انگلستان به مناسبت درگذشت او مطلبی منتشر کرد. این مطلب که حدود نیم قرن بعد توسط مجله ی خواندنیها (17 فروردین 1355) ترجمه شد به این شرح بود:

درگذشت محمدعلی شاه پادشاه مخالف سرسخت مشروطیت ایران

محمدعلی میرزا که ششمین پادشاه ایران از خاندان قاجار بود درگذشت. هنگامی که محمدعلی میرزا بر تخت طاوس جلوس نمود مردم اطلاع صحیحی از تاریخ زندگی وی نداشتند. او فرزند ارشد پدر بود و موضوع فرزند بزرگ پادشاه حتی در سایر کشورهای اسلامی عامل مهمی است و شاهزادگان که در ایران سمت ولایت عهدی داشته اند همیشه خطرناک بوده اند.

برای آنان که بیش تر احتمال جلوس بر اریکه ی سلطنت دارند تسریع در مرگ پدر یا عموی تاج دار یک امر بسیار عادی شناخته شده است. از این رو در کشور کهن سال ایران رسم است همین که ولیعهد به سن بلوغ رسید او را به آذربایجان که استان دوردست شمال غربی مملکت و در سیصد میلی تهران واقع است، می فرستند محمدعلی میرزا نیز تا هنگام درگذشت پدر در ژانویه ی 1907 [پنج شنبه 12 دی 1285] در منطقه پرت و دورافتاده ی آذربایجان به سر می برد.

کسانی که محمدعلی میرزا را در زمان ولایتعهدی دیده بودند او را مردی سبک سر و بی وقار و گفتارش را زشت و ناهنجار تشخیص داده و هیچ گونه آثار ظاهری لیاقت و کفایت در او مشاهده نکرده اند در جوانی بسیار فربه و تنومند و دارای اندامی کوتاه و به طور خلاصه برای اشغال تخت کیانی که نیرومندترین قدرت آسیای غربی در زمان قدیم بود شایستگی نداشت.

این شاهزاده دو سه صفت مخصوص به خود داشت:

اول آن که تیرانداز ماهری بود، دوم در زناشویی زیاده روی نمی کرد و بیش از شش زن در حرمسرای خود نداشت، سوم آن که همیشه دست تنگ و بی پول بود.

والاحضرت گاه گاهی با گرفتن وام احتیاجات خود را برطرف می کرد و به طلبکاران خود با کمال سخاوت وعده می داد همین که به سلطنت رسید به آن ها عناوین و القاب و مقام های شایسته اعطا خواهد نمود.

مملکتی که محمدعلی میرزا برای فرمانروایی در آن دعوت شده بود دیگر آن کشور شاهنشاهی عصرهای گذشته و قرون ماضیه نبود بلکه شرق ثابت و تغییرناپذیر به نوبه ی خود دچار تحول گردید و قوانین بدوی ایرانیان قدیم نیز از میان می رفت.

مظفرالدین شاه در اواخر سلطنت خود فرمان مشروطیت را صادر نمود زیرا دو سال متوالی مردم خواستار اصلاحات بودند و شاه نیز با حکومت ملی موافق بود. او از بسیاری جهات یک مصلح حقیقی به شمار می رفت و علیه مداخل مبارزه می نمود.

مردم معمولا در مقابل زور و قدرت از روی بی میلی تسلیم می شدند و اقتدارات شاه به طور کلی نامحدود بود زیرا او حاکم مطلق و نایب پیغمبر به شمار می رفت و اختیار جان و مال رعایای خود را در دست داشت. محمدعلی میرزا با داشتن تمام و یا قسمت اعظم این اختیارات حاضر به اعطای مشروطیت به ملت ایران گردید.

این مشروطیت اصولا بسیار خوب و یک هدف عالی بود و به موجب آن می بایستی مجلس شورای ملی از افراد خاندان سلطنتی علمای اعیان و اشراف مالکین و بازرگانان اصناف و پیشه وران انتخاب شده و تشکیل گردد ولی در حالی که رژیم قدیم به قدرت و قوت خود باقی بود. از مشروطه فقط اسمی بر سر زبان ها جاری بود شاهزادگان و شاهزاده خانم ها در ایران بی شمارند و هرچند سال نامه ی رسمی شماره ی آن ها را در حدود یکصد نفر برآورد نموده ولی در واقع هزاران نفر از شاهزادگان هستند که به جز عده ی کمی بقیه برای تامین آسایش و راحتی خود دست از مداخل برنمی دارند. مهم تر از شاهزادگان و به طوری که می گویند بالاتر از شخص شاه آخوندها و ملاها هستند که در زندگی ایرانیان بسیار زهرآگین و خطرناک اند.

بیش تر کارهای قضایی به دست علما رتق و فتق می شد و عدالت خانه در ایران ترتیب صحیحی نداشت بلکه قضاوت مورد معامله و خرید و فروش قرار می گرفت.

این وضع به قدری خراب و غیرعادلانه بود که مردم به میل خود دادگاه های خصوصی از خودشان تشکیل می دادند تا بدون دادن باج سبیل و رشوه به علما مرافعات و اختلافات خود را از راه حکمیت و کدخدامنشی تسویه کنند.

25957