ایا میتوان مهریه را از پدرشوهر گرفت؟
بله، مطالبه مهریه از پدرشوهر امکان پذیر است، اما این امر تنها در شرایط قانونی خاصی محقق می شود که مهم ترین آن، وجود تعهد کتبی یا ضمانت رسمی از سوی پدرشوهر برای پرداخت مهریه زوجه است. در غیراین صورت، مسئولیت اصلی پرداخت مهریه همواره بر عهده زوج (شوهر) خواهد بود. شناخت این شرایط برای حفظ حقوق قانونی زوجه و جلوگیری از ابهامات، حیاتی است.
مهریه، که در فرهنگ اسلامی و حقوق ایران به عنوان "صداق" نیز شناخته می شود، یکی از حقوق مالی مهم زن در عقد نکاح است. این حق به محض جاری شدن صیغه عقد، به ملکیت زن درمی آید و او می تواند هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند. اما سوالی که بارها مطرح می شود این است که آیا این مسئولیت مالی می تواند به جز همسر، بر عهده شخص دیگری، به خصوص پدرشوهر قرار گیرد؟ پاسخ به این پرسش نیازمند بررسی دقیق ابعاد قانونی و شرایط استثنایی است که در ادامه به تفصیل به آن می پردازیم.
مسئول اصلی پرداخت مهریه کیست؟ (ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی)
طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک مهریه می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. این ماده به صراحت بیان می دارد که مسئول اصلی و اولیه پرداخت مهریه، زوج (شوهر) است. مهریه دینی است بر عهده مرد که باید آن را بپردازد؛ خواه از نوع عندالمطالبه باشد (که زن هر زمان اراده کند می تواند آن را طلب کند) یا از نوع عندالاستطاعه (که پرداخت آن منوط به توانایی مالی مرد است).
مهریه، چه به صورت وجه نقد، طلا، اموال منقول یا غیرمنقول باشد، به عنوان یک دین ممتاز بر ذمه مرد قرار دارد. حتی در صورت فوت شوهر، مهریه از ماترک (ارث) او پیش از تقسیم بین ورثه، پرداخت می شود. بنابراین، در شرایط عادی و بدون توافق یا تعهد خاص، پدرشوهر یا هیچ عضو دیگری از خانواده شوهر، تکلیفی برای پرداخت مهریه ندارد.
چه زمانی می توان مهریه را از پدرشوهر مطالبه کرد؟ (شرایط استثنایی و قانونی)
مطالبه مهریه از پدرشوهر یک وضعیت استثنایی است و تنها در صورتی ممکن است که پدرشوهر خود، به نحوی مسئولیت پرداخت آن را پذیرفته باشد. این پذیرش مسئولیت می تواند به دو شکل اصلی صورت گیرد: تعهد شخصی به پرداخت مهریه یا ضمانت از زوج.
۱. تعهد کتبی یا شفاهی پدرشوهر به پرداخت مهریه
یکی از مهم ترین شرایطی که زوجه می تواند مهریه خود را از پدرشوهر مطالبه کند، این است که پدرشوهر شخصاً و با اراده آزاد خود، پرداخت بخشی یا تمام مهریه را متعهد شده باشد. این تعهد باید کاملاً واضح و مشخص باشد.
- اهمیت درج در سند رسمی عقدنامه: ایده آل ترین و محکم ترین حالت این است که این تعهد به صراحت و با جزئیات کامل در سند رسمی عقدنامه (قباله ازدواج) ذکر شده باشد. به عنوان مثال، در سند قید شود که "پدر زوج متعهد می گردد تعداد مشخصی سکه بهار آزادی از مهریه زوجه را پرداخت نماید." این نوع تعهد، اعتبار قانونی بسیار بالایی دارد و اثبات آن در مراجع قضایی آسان خواهد بود.
- بررسی اعتبار تعهد شفاهی: تعهدات شفاهی نیز در صورت اثبات، می توانند معتبر باشند. اما اثبات تعهد شفاهی به مراتب دشوارتر است و معمولاً نیاز به شهادت شهود عادل یا اقرار خود پدرشوهر دارد. در صورت عدم وجود شاهد یا انکار پدرشوهر، اثبات چنین تعهدی بسیار پیچیده خواهد شد و ممکن است زن در دادگاه با چالش های جدی مواجه شود. این مورد به دلیل ماهیت اثباتی آن، ریسک بالایی دارد و توصیه می شود همواره تعهدات مالی به صورت کتبی و رسمی ثبت شوند.
- مفهوم "تعهد به نفع ثالث": از منظر حقوقی، این نوع تعهد می تواند تحت عنوان "تعهد به نفع ثالث" قرار گیرد. طبق ماده ۱۹۶ قانون مدنی، هرکس می تواند به نفع شخص ثالثی تعهد کند. در این حالت، پدرشوهر به نفع عروس (شخص ثالث) متعهد به پرداخت مهریه می شود و عروس می تواند مستقیماً از پدرشوهر مطالبه کند.
۲. ضمانت پدرشوهر برای پرداخت مهریه (ماده ۶۸۴ قانون مدنی)
شکل دیگر پذیرش مسئولیت، این است که پدرشوهر به عنوان ضامن پرداخت مهریه از سوی پسرش (زوج) معرفی شده باشد. ضمانت، طبق ماده ۶۸۴ قانون مدنی، عقدی است که به موجب آن یک شخص (ضامن) در برابر طلبکار (زوجه)، پرداخت دین دیگری (زوج) را بر عهده می گیرد. در این حالت نیز لازم است که این ضمانت به صورت کتبی و رسمی، معمولاً در عقدنامه یا یک سند جداگانه، ثبت شده باشد.
نکته کلیدی در اینجا، آگاهی از انواع ضمانت و تفاوت های حقوقی آنهاست:
تفاوت ضمانت "نقل ذمه" و "ضم ذمه" (بسیار مهم)
شناخت دقیق این دو نوع ضمانت برای زوجه ای که قصد مطالبه مهریه از پدرشوهر را دارد، حیاتی است، زیرا آثار حقوقی متفاوتی دارند.
-
ضم ذمه (تضامنی): در این نوع ضمانت، مسئولیت پرداخت دین (مهریه) از ذمه مدیون اصلی (زوج) برداشته نمی شود، بلکه ضامن (پدرشوهر) نیز در کنار او مسئولیت پیدا می کند. به عبارت دیگر، ذمه (عهده) پدرشوهر به ذمه شوهر "ضمیمه" می شود.
در این حالت، زوجه می تواند برای مطالبه مهریه خود، هم به شوهر مراجعه کند و هم به پدرشوهر. هر دو نفر به صورت "تضامنی" مسئول پرداخت هستند و زوجه حق دارد هر یک را که مایل بود و توانایی مالی بیشتری داشت، مورد مطالبه قرار دهد. اگر یکی از آنها تمام مهریه را پرداخت کند، دین از عهده هر دو ساقط می شود. (مثال: اگر شوهر بدهکار باشد و پدرشوهر ضامن "ضم ذمه" شود، طلبکار می تواند از هر دو یا هر یک از آن ها پول خود را مطالبه کند.)
در ضمانت ضم ذمه، زوجه می تواند همزمان یا به صورت جداگانه از شوهر و پدرشوهر مطالبه مهریه کند، زیرا هر دو به طور تضامنی مسئول پرداخت هستند و دین از ذمه شوهر برداشته نمی شود.
-
نقل ذمه (انتقال دین): در ضمانت نقل ذمه، دین مهریه به طور کامل از ذمه مدیون اصلی (شوهر) به ذمه ضامن (پدرشوهر) "منتقل" می شود. پس از انعقاد این نوع ضمانت، شوهر دیگر هیچ مسئولیتی در قبال پرداخت مهریه نخواهد داشت و تنها پدرشوهر به عنوان مدیون اصلی، ملزم به پرداخت مهریه به زوجه است.
این نوع ضمانت کمتر رایج است، زیرا شوهر را به طور کامل از مسئولیت مبرا می کند و بار مالی را تنها بر دوش پدرش می اندازد. اثبات این نوع ضمانت نیز نیازمند عبارات صریح و روشن در سند ضمانت یا عقدنامه است که نشان دهد قصد طرفین بر انتقال کامل دین بوده است. (مثال: اگر پدرشوهر ضمانت "نقل ذمه" کند، طلبکار دیگر حق مراجعه به شوهر را ندارد و فقط می تواند از پدرشوهر مطالبه کند.)
لزوم و اهمیت ذکر نوع ضمانت: برای جلوگیری از هرگونه ابهام و اختلاف در آینده، ضروری است که نوع ضمانت (ضم ذمه یا نقل ذمه) به صراحت در سند رسمی عقد یا سند ضمانت جداگانه ذکر شود. در صورت عدم تصریح، اصل بر ضم ذمه است، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
شرایط و مدارک لازم برای مطالبه مهریه از پدرشوهر
برای اینکه زوجه بتواند اقدام قانونی برای مطالبه مهریه از پدرشوهر را آغاز کند، باید مجموعه ای از شرایط و مدارک را فراهم آورد. این مراحل بسته به اینکه تعهد یا ضمانت پدرشوهر در سند رسمی وجود دارد یا نه، متفاوت خواهد بود.
مدارک عمومی لازم:
- سند ازدواج (عقدنامه): این سند مهم ترین مدرک است که وجود عقد نکاح و میزان مهریه را اثبات می کند. در صورت درج تعهد یا ضمانت پدرشوهر در آن، اثبات ادعا بسیار آسان تر خواهد بود.
- مدارک شناسایی: کارت ملی و شناسنامه زوجه (و در صورت لزوم، شوهر و پدرشوهر).
- حساب کاربری سامانه ثنا: برای هرگونه اقدام حقوقی از طریق دادگاه یا پیگیری پرونده، داشتن حساب کاربری در سامانه ثنا الزامی است.
شرایط خاص مرتبط با تعهد/ضمانت پدرشوهر:
- وجود سند رسمی (حاوی تعهد یا ضمانت): اگر تعهد یا ضمانت پدرشوهر به صورت رسمی و کتبی (در عقدنامه یا سند جداگانه) ثبت شده باشد، این سند به عنوان قوی ترین دلیل مورد قبول قرار می گیرد.
- اثبات تعهد شفاهی: در صورتی که تعهد یا ضمانت شفاهی باشد، زوجه باید دلایل و مستنداتی برای اثبات آن ارائه دهد. این مستندات می تواند شامل شهادت شهود عادل، اقرار پدرشوهر (در صورت وجود)، و یا هر سند یا مدرکی باشد که به اثبات این تعهد کمک کند. البته اثبات این موارد بسیار دشوار است و به ندرت به نتیجه مطلوب می رسد.
- توانایی مالی پدرشوهر: در مواردی که مهریه از نوع "عندالاستطاعه" باشد، یا در صورت مطرح شدن دعوای اعسار از سوی پدرشوهر، توانایی مالی او برای پرداخت مهریه باید احراز شود. این به معنای این است که زوجه باید بتواند اثبات کند که پدرشوهر تمکن مالی برای پرداخت مهریه را دارد.
مراحل قانونی مطالبه مهریه از پدرشوهر
مطالبه مهریه از پدرشوهر، همانند مطالبه مهریه از شوهر، می تواند از دو طریق اصلی صورت گیرد: از طریق اجرای ثبت و از طریق دادگاه خانواده. انتخاب روش مناسب بستگی به شرایط پرونده، به ویژه وجود یا عدم وجود سند رسمی تعهد یا ضمانت، دارد.
الف) از طریق اجرای ثبت (در صورت وجود سند رسمی و تعهد/ضمانت)
این روش سریع تر و کم هزینه تر است، اما تنها در صورتی قابل استفاده است که تعهد یا ضمانت پدرشوهر به صراحت و به صورت رسمی در سند ازدواج یا یک سند رسمی دیگر ثبت شده باشد.
- مراجعه به دفترخانه: زوجه با در دست داشتن مدارک هویتی و سند ازدواج (و سند ضمانت، در صورت وجود) به دفترخانه رسمی ازدواجی که عقد در آن ثبت شده است یا دفترخانه کفیل و جایگزین مراجعه می کند.
- درخواست صدور اجرائیه: زوجه درخواست صدور اجرائیه مهریه را علیه پدرشوهر (به عنوان متعهد یا ضامن) ارائه می دهد. دفترخانه پس از بررسی، درخواست را به واحد اجرائیات ثبت ارجاع می دهد.
- فرآیند اجرائیات: واحد اجرائیات ثبت، اقدام به استعلام اموال پدرشوهر از مراجع مختلف (مانند راهور برای خودرو، سازمان ثبت اسناد برای املاک، بانک ها برای حساب ها، بورس و شرکت های سپرده گذاری مرکزی برای سهام) می کند.
- توقیف و وصول مهریه: در صورتی که اموال و دارایی های کافی از پدرشوهر شناسایی شود، این اموال به نفع مهریه زن توقیف و از طریق مزایده به فروش رسیده و مهریه به زوجه پرداخت می شود.
- ارجاع به دادگاه در صورت عدم توانایی: اگر در مرحله اجرائیات ثبت، مالی از پدرشوهر پیدا نشود یا وی توانایی مالی کافی برای پرداخت را نداشته باشد، پرونده جهت پیگیری های بعدی به دادگاه خانواده ارجاع داده می شود.
این روش، به دلیل سرعت و عدم نیاز به دادرسی قضایی، بسیار مطلوب است، اما همان طور که ذکر شد، محدود به وجود سند رسمی معتبر است.
ب) از طریق دادگاه خانواده (در تمامی موارد، به ویژه عدم سند رسمی یا ابهام در آن)
اگر تعهد یا ضمانت پدرشوهر به صورت رسمی ثبت نشده باشد، یا در مورد آن ابهام وجود داشته باشد، و یا در صورت اعسار پدرشوهر، زوجه باید از طریق دادگاه خانواده اقدام کند. این روش جامع تر است و امکان اثبات تعهدات شفاهی (با دشواری بسیار) را نیز فراهم می کند.
- ایجاد حساب کاربری ثنا: زوجه ابتدا باید در سامانه ثنا ثبت نام کرده و احراز هویت شود.
- تنظیم دادخواست مطالبه مهریه: زوجه باید یک دادخواست حقوقی دقیق و جامع تحت عنوان "مطالبه مهریه" تنظیم کند. در این دادخواست، علاوه بر شوهر، باید پدرشوهر نیز به عنوان خوانده (متعهد یا ضامن) معرفی شود و دلایل و مستندات مربوط به تعهد یا ضمانت وی به صورت کامل ذکر گردد.
- ارسال دادخواست: دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه خانواده صالح ارسال می شود.
-
مراحل رسیدگی در دادگاه:
- جلسات دادرسی: دادگاه جلسات دادرسی را برای شنیدن اظهارات طرفین، بررسی دلایل و مستندات ارائه شده و تحقیق در مورد حقیقت امر تشکیل می دهد.
- ارائه دلایل و مستندات: زوجه باید تمامی مدارک خود (عقدنامه، شهادت شهود، اقرارنامه ها و …) را به دادگاه ارائه دهد.
- امکان درخواست تامین خواسته: زوجه می تواند در ابتدای پرونده یا در طول رسیدگی، از دادگاه درخواست "تامین خواسته" کند تا اموال پدرشوهر توقیف شود و از انتقال آنها جلوگیری گردد.
- صدور حکم: پس از بررسی های لازم، دادگاه حکم مقتضی را صادر می کند. در صورت احراز تعهد یا ضمانت، حکم به پرداخت مهریه توسط پدرشوهر صادر خواهد شد.
- پیگیری مراحل اجرایی: پس از صدور حکم قطعی، زوجه می تواند از طریق واحد اجرای احکام دادگستری، نسبت به توقیف اموال و وصول مهریه اقدام کند.
- اعسار و تقسیط: پدرشوهر می تواند در صورت عدم توانایی پرداخت یکجای مهریه، دادخواست "اعسار از پرداخت مهریه" را مطرح کند. در صورت اثبات اعسار، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر می کند.
- تکلیف مهریه در صورت فوت همسر (زوج): اگر پدرشوهر تعهد یا ضمانتی نداشته باشد، مهریه زوجه از ماترک (اموال به جای مانده) همسر متوفی پرداخت می شود. مهریه جزو دیون ممتازه متوفی است و پیش از تقسیم ارث بین ورثه، باید تسویه شود. در این حالت، اگر ماترک زوج کفاف مهریه را ندهد، زوجه نمی تواند باقیمانده مهریه را از پدرشوهر مطالبه کند، مگر اینکه پدرشوهر پیشتر تعهد یا ضمانتی برای پرداخت آن کرده باشد.
- وضعیت تعهد یا ضمانت پدرشوهر: اگر پدرشوهر پیش از فوت همسر، به طور رسمی و کتبی تعهد پرداخت مهریه را پذیرفته یا ضامن آن شده باشد، فوت زوج تأثیری بر مسئولیت پدرشوهر نخواهد داشت. در این صورت، زوجه می تواند مهریه را مستقیماً از پدرشوهر مطالبه کند، زیرا تعهد او مستقل از وجود زوج است.
- اشخاص حقیقی: علاوه بر پدرشوهر، افرادی مانند مادرشوهر، برادرشوهر، عموی شوهر، دایی شوهر، پدربزرگ شوهر و حتی یک فرد کاملاً غریبه که هیچ رابطه خویشاوندی با زوجین ندارد، می توانند این مسئولیت را بپذیرند. در برخی موارد حتی شرکت ها یا اشخاص حقوقی نیز می توانند ضامن پرداخت مهریه شوند.
- اهمیت ثبت رسمی و واضح: نکته بسیار مهم، همانند مورد پدرشوهر، این است که این تعهد یا ضمانت باید به صورت رسمی، کتبی و با عبارات کاملاً واضح در سند ازدواج یا یک سند جداگانه ثبت شود. عدم وضوح یا ثبت نشدن رسمی این تعهدات، می تواند در آینده منجر به اختلافات حقوقی و دشواری در اثبات ادعا شود. به عنوان مثال، اگر مادرشوهر متعهد به پرداخت بخشی از مهریه شود، باید این تعهد دقیقاً در عقدنامه قید گردد.
- عرف اجتماعی: اینکه اغلب پدرشوهر به عنوان متعهد یا ضامن مطرح می شود، بیشتر ریشه در عرف اجتماعی و قدرت مالی و جایگاه خانوادگی او دارد. معمولاً خانواده ها ترجیح می دهند که بزرگ تر و فردی با توانایی مالی بیشتر، این مسئولیت را بپذیرد تا اطمینان خاطر بیشتری برای زوجه ایجاد شود.
- پیچیدگی های حقوقی و نیاز به دانش تخصصی: قوانین مربوط به مهریه، ضمانت و تعهدات اشخاص ثالث، ظرافت های حقوقی خاص خود را دارند. یک وکیل متخصص با اشراف کامل بر این قوانین، می تواند بهترین راهکار را برای پیگیری حقوق زوجه ارائه دهد. به عنوان مثال، تشخیص نوع ضمانت (ضم ذمه یا نقل ذمه) و آثار حقوقی هر یک، نیازمند دانش تخصصی است.
- کمک به اثبات تعهد یا ضمانت: در مواردی که تعهد یا ضمانت پدرشوهر به صورت شفاهی بوده یا ابهاماتی در اسناد وجود دارد، وکیل می تواند با جمع آوری مدارک، شهادت شهود، و ارائه لوایح دفاعی قوی، به اثبات ادعای زوجه کمک کند.
- تسریع روند پرونده و افزایش شانس موفقیت: یک وکیل با تجربه در زمینه امور خانواده و مهریه، با آشنایی به رویه های دادگاه ها و اجرای ثبت، می تواند روند پرونده را تسریع بخشیده و با ارائه استدلال های حقوقی متقن، شانس موفقیت زوجه را به طور چشمگیری افزایش دهد.
- ارائه مشاوره حقوقی تخصصی و راهنمایی در تمام مراحل: وکیل می تواند از همان ابتدا، مشاوره لازم را در مورد امکان سنجی مطالبه مهریه، مدارک مورد نیاز، مسیرهای قانونی، و پیش بینی نتایج احتمالی ارائه دهد. او همچنین در تمام مراحل (تنظیم دادخواست، حضور در جلسات دادرسی، پیگیری اجرای حکم) در کنار زوجه خواهد بود.
- مواجهه با اقدامات متقابل: گاهی اوقات، پدرشوهر یا شوهر ممکن است برای فرار از پرداخت مهریه، اقداماتی مانند انتقال صوری اموال انجام دهند. وکیل متخصص می تواند با آگاهی از قوانین مربوط به "معاملات صوری" و "فرار از دین"، مانع از تضییع حقوق زوجه شود و نسبت به ابطال این معاملات اقدام کند.
- اهمیت مطالعه دقیق عقدنامه و اسناد پیش از امضا: سند ازدواج، سندی حقوقی و بسیار مهم است. قبل از امضای آن، تمامی شروط، میزان مهریه، و هرگونه تعهد یا ضمانت از سوی اشخاص ثالث (مانند پدرشوهر) را با دقت فراوان مطالعه کنید. در صورت وجود هرگونه ابهام، از دفتردار یا مشاور حقوقی راهنمایی بخواهید.
- جمع آوری و حفظ مستندات قوی: هرگونه تعهد یا ضمانت از سوی پدرشوهر یا هر شخص ثالثی، باید به صورت کتبی و رسمی ثبت شود. اگر چنین امری میسر نیست، حداقل سعی کنید مستندات دیگری (مانند شهادت شاهدان مورد اعتماد) برای اثبات آن فراهم آورید و آنها را به دقت حفظ کنید.
- مشاوره حقوقی پیش از هر اقدام: قبل از شروع هرگونه اقدام حقوقی برای مطالبه مهریه، حتماً با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشورت کنید. وکیل می تواند شما را از حقوق و تکالیفتان آگاه ساخته و بهترین مسیر قانونی را با توجه به شرایط خاص پرونده شما پیشنهاد دهد.
- مواجهه با دعوای صوری بودن معاملات پدرشوهر: در برخی موارد، برای فرار از پرداخت مهریه، افراد ممکن است اقدام به انتقال اموال خود به نام دیگران (مثلاً همسر یا فرزندان) کنند. این "معاملات صوری" با هدف فرار از دین انجام می شوند و در صورت اثبات، قابل ابطال هستند. وکیل متخصص می تواند در این زمینه به شما کمک کند.
آیا مطالبه مهریه از پدرشوهر منوط به طلاق است؟
پاسخ صریح و قاطع به این سوال، خیر است. مطالبه مهریه از پدرشوهر، همانند مطالبه مهریه از شوهر، هیچ ارتباطی به وقوع طلاق یا جدایی ندارد. مهریه به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح، به مالکیت زن درمی آید و او حق دارد هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند.
تعهد یا ضمانت پدرشوهر برای پرداخت مهریه، یک دین مستقل بر ذمه اوست که به شرایط پایداری یا عدم پایداری زندگی زناشویی مربوط نمی شود. چه زندگی مشترک برقرار باشد و چه زن و شوهر در آستانه طلاق باشند، اگر پدرشوهر به یکی از اشکال قانونی ذکر شده (تعهد یا ضمانت) مسئولیت پرداخت مهریه را پذیرفته باشد، زوجه حق مطالبه آن را دارد.
تفاوت در مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه نیز در این زمینه صدق می کند. اگر مهریه عندالمطالبه باشد و پدرشوهر متعهد آن، زوجه می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند. اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، زوجه می تواند هر زمان که پدرشوهر توانایی مالی لازم را پیدا کند، مهریه را مطالبه کند، بدون آنکه نیاز به طلاق یا جدایی باشد.
مطالبه مهریه از پدرشوهر پس از فوت همسر (زوج)
مرگ همسر (زوج) می تواند شرایط حقوقی مربوط به مهریه را پیچیده تر کند. در صورتی که همسر فوت کرده باشد، تکلیف مهریه زوجه چه می شود و آیا پدرشوهر در این حالت مسئولیتی خواهد داشت؟
این امکان فقط در صورتی فراهم است که پدرشوهر پیش از فوت همسر، تعهد یا ضمانت پرداخت مهریه را به صورت قانونی و معتبر پذیرفته باشد. یعنی همان شرایطی که پیش تر ذکر شد (تعهد کتبی یا ضمانت رسمی) باید موجود باشد.
مطالبه مهریه در صورت فوت پدرشوهر متعهد یا ضامن
سناریوی دیگری که ممکن است پیش آید، فوت خود پدرشوهر است که پیش از پرداخت مهریه، متعهد یا ضامن آن بوده است. در این حالت، تکلیف مهریه زوجه چه می شود؟
اگر پدرشوهر پیش از پرداخت مهریه فوت کند، دین مهریه به عنوان یک بدهی بر عهده ورثه او قرار می گیرد. این بدان معناست که مهریه باید از ماترک (اموال به جای مانده) پدرشوهر متوفی پرداخت شود. ورثه پدرشوهر، تا میزان سهم الارثی که به آن ها می رسد، مسئول پرداخت این دین هستند و زوجه می تواند از ماترک پدرشوهر، مهریه خود را مطالبه کند.
این اصل حقوقی بیانگر آن است که تعهدات مالی افراد، حتی پس از فوتشان، به قوت خود باقی می مانند و از اموال به جای مانده از آن ها قابل وصول هستند. بنابراین، در صورت فوت پدرشوهر متعهد یا ضامن، زوجه باید از طریق مراجع قضایی، دین مهریه را از اموال ورثه متوفی پیگیری کند.
آیا شخص دیگری غیر از پدرشوهر می تواند متعهد/ضامن مهریه شود؟
قانون مدنی ایران هیچ محدودیتی در مورد اینکه چه کسی می تواند متعهد یا ضامن پرداخت مهریه شود، قائل نیست. بنابراین، پاسخ به این سوال بله است. هر شخص ثالثی که دارای اهلیت قانونی (یعنی عاقل، بالغ و رشید باشد) می تواند مسئولیت پرداخت مهریه را به صورت تعهد شخصی یا ضمانت از زوج، بر عهده بگیرد.
نقش وکیل متخصص در پرونده های مطالبه مهریه از پدرشوهر
پرونده های حقوقی مربوط به مطالبه مهریه، به ویژه زمانی که پای شخص ثالثی مانند پدرشوهر در میان باشد، می توانند از پیچیدگی های زیادی برخوردار باشند. وجود ابهامات قانونی، نیاز به اثبات دقیق تعهدات، و طی کردن مراحل قضایی، اهمیت حضور یک وکیل متخصص و باتجربه را دوچندان می کند.
نکات مهم، هشدارها و توصیه ها
برای هر زوجه ای که در حال ازدواج است یا قصد مطالبه مهریه را دارد، آگاهی از نکات زیر می تواند بسیار کمک کننده باشد:
سوالات متداول
آیا بدون رضایت پدرشوهر می توان از او مهریه گرفت؟
خیر، مطالبه مهریه از پدرشوهر تنها در صورتی ممکن است که او به صورت کتبی و رسمی (در عقدنامه یا سندی جداگانه) تعهد پرداخت مهریه را پذیرفته یا ضامن آن شده باشد. در غیر این صورت، مسئولیت اصلی با شوهر است و نمی توان بدون رضایت و تعهد قبلی، مهریه را از پدرشوهر مطالبه کرد.
اگر تعهد پدرشوهر شفاهی باشد، چگونه می توان آن را اثبات کرد؟
اثبات تعهد شفاهی بسیار دشوار است و به مدارک مستدل و محکمه پسند نیاز دارد. این مدارک می تواند شامل شهادت شهود عادل و مطلع، اقرار خود پدرشوهر در حضور مراجع قضایی، یا هرگونه سند یا مدرک دیگری باشد که به صورت غیرمستقیم، وجود چنین تعهدی را اثبات کند. اما این راه معمولاً با چالش های جدی مواجه است و کمتر به نتیجه می رسد.
مطالبه مهریه از پدرشوهر چقدر طول می کشد؟
مدت زمان مطالبه مهریه از پدرشوهر، بسته به عوامل مختلفی مانند پیچیدگی پرونده، وجود یا عدم وجود سند رسمی تعهد یا ضمانت، حجم کار دادگاه ها و اجرای ثبت، و اقدامات متقابل خوانده (پدرشوهر) متفاوت است. در صورت وجود سند رسمی و عدم مقاومت پدرشوهر، ممکن است چند ماه طول بکشد. اما در موارد پیچیده تر که نیاز به دادرسی قضایی و اثبات ادعا است، ممکن است از شش ماه تا یک سال یا حتی بیشتر نیز به طول بیانجامد.
آیا می توان همزمان از شوهر و پدرشوهر مهریه را مطالبه کرد؟
بله، در صورتی که پدرشوهر به عنوان ضامن "ضم ذمه" (تضامنی) برای پرداخت مهریه، مسئولیت پذیرفته باشد، زوجه می تواند به صورت همزمان یا جداگانه از هر دو (شوهر و پدرشوهر) مطالبه مهریه کند، زیرا هر دو به طور تضامنی مسئول پرداخت هستند. اما اگر ضمانت از نوع "نقل ذمه" باشد، تنها پدرشوهر مسئول است و نمی توان از شوهر مطالبه کرد.
اگر پدرشوهر اموال خود را به نام دیگری زده باشد تا مهریه ندهد، چه باید کرد؟
اگر پدرشوهر با هدف فرار از پرداخت مهریه، اموال خود را به صورت صوری به نام دیگری منتقل کرده باشد، زوجه می تواند از طریق دادگاه اقدام به "ابطال معامله صوری" یا "اعاده مال به دارایی" کند. این کار نیازمند اثبات قصد فرار از دین و صوری بودن معامله است که باید با کمک وکیل متخصص پیگیری شود.
آیا مادرشوهر هم می تواند ضامن مهریه شود؟
بله، قانون هیچ محدودیتی در این زمینه ندارد. هر شخص دارای اهلیت قانونی (عاقل، بالغ، رشید) می تواند با تعهد کتبی یا ضمانت رسمی، پرداخت مهریه را بر عهده بگیرد. بنابراین، مادرشوهر نیز در صورت قبول مسئولیت و ثبت رسمی آن، می تواند ضامن مهریه شود.
نتیجه گیری
امکان مطالبه مهریه از پدرشوهر، یک استثنا بر اصل مسئولیت شوهر در پرداخت مهریه است که تنها در شرایط خاص قانونی محقق می شود. این شرایط عمدتاً شامل «تعهد کتبی یا شفاهی پدرشوهر به پرداخت مهریه» و یا «ضمانت رسمی او از زوج» می شود. شناخت دقیق تفاوت میان ضمانت "ضم ذمه" و "نقل ذمه" نیز برای هر زوجه ای که درگیر این موضوع است، حیاتی است، زیرا آثار حقوقی متفاوتی دارند.
مسئولیت پرداخت مهریه توسط پدرشوهر، به هیچ وجه منوط به وقوع طلاق نیست و زوجه می تواند در هر زمانی که شرایط قانونی فراهم باشد، اقدام به مطالبه آن کند. حتی در صورت فوت همسر یا فوت خود پدرشوهر متعهد، این دین از ماترک آن ها قابل پیگیری خواهد بود. با توجه به پیچیدگی های حقوقی و لزوم اثبات دقیق تعهدات، توصیه می شود که در تمامی مراحل، از مشاوره و همراهی یک وکیل متخصص و باتجربه در امور خانواده بهره مند شوید تا از حقوق قانونی خود به بهترین شکل ممکن دفاع کنید.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "آیا می توان مهریه را از پدرشوهر گرفت؟ شرایط قانونی" هستید؟ با کلیک بر روی قوانین حقوقی، آیا به دنبال موضوعات مشابهی هستید؟ برای کشف محتواهای بیشتر، از منوی جستجو استفاده کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "آیا می توان مهریه را از پدرشوهر گرفت؟ شرایط قانونی"، کلیک کنید.